X. Farruco Fernández Rivas
A pesca do Palangre con liña
Lembro con anécdota incluída a pesca do congro ó Palangre co Meu Padriño Pepe de Coques indo a remos no «Eolo» a pescar á outra banda, a os illotes do Carbón e a Carboeira despois de coller sardiñas no porto de Fontán para «encarnada». O primeiro lance con 200 anzois pola popa e, despois dunha hora de espera, levantabamos o aparello e non pescaramos nada porque como tiña medo de prender na pedra, caeunos todo no limpo enriba da area, e a carnada foi comida polas minchas e caracois de mar. Volvemos novamente a encarnar os anzois coas últimas sardiñas que nos quedaban e lanzamos o aparello máis preto da pedra. Coa mesma, o meu padriño pegoulle a gana de cagar e agachado comezou a «engadar» o mar con todo tipo de cheiros ao mesmo tempo que berraba mirando o ceo e dicindo así: «Diós, fai algho por nós que estamos traballando como dous desghraciados e non pescamos nada». Tal divindade debeu de escoitar que, cando levantamos o palangre, viña cheo de peixe en cada anzol. Coques nunca tal vira, porque matamos máis robalizas que congros. Debeu de ser co «novo engado» que cagara antes pola popa da banda de babor.
O congro tamén o pescabamos con varas nas tocas da escollera. Colliamos co ganapán camaróns e nécoras, e usabamos «xarandas» circulares para pescar airoas e camaróns, lanzándoas desde terra, enriba da xebra que cubría a área entre o «martillo» e as beiras da «rampa do Caudillo». Era toda unha fartura de actividades e pesca diversa ao lado da casa.
Tamén iamos desde calquera bote remando á «xiringa» pola popa cun só remo polos mares de Carnoedo á pesca da faneca e do pancho nunha marca chamada a «alasiña», que aseguraba un balde de peixe pescado a liña con 2-3 anzois. A encarnada mellor coa que se pescaba era a senrada, que eran variedade de miñocas de mar, que previamente iamos a collela á baixa mar. Unha era verde, máis dura e máis grande, que se collía levantando as pedras por detrás da Terraza. Outra apañábase levantando lascas de fango, era de cor carne e máis branda e apetitosa para os peixes. A senrada era o segredo do éxito desta pesca á liña, onde se sentía na man morder o peixe con ganas de comer, porque quedaban fortemente enganchados nos anzois.
Unha vez viña de pescar as fanecas da escollera e traía un balde delas, a xente no camiño xa mas viña comprando. O sr. Xusto que era un home topo dos da guerra que levaba varios anos vivindo debaixo da terra, como sempre pasaba por diante da súa porta, sempre me compraba algo do que eu pescara, panchos, calamares fanecas, rebalizas, etc. A sra. Carmen Turnes escollía sempre as máis grandes e as máis pequena botáballas ao gato, pero eu dixenlle: —Sra. Carmen as fanecas son miñas así que si llas dá o gato, tamén entran no prezo. Sentín dicirlle iso, porque a verdade e que mas pagou todas, as dela e mais as do gato. Moitas veces chegaba a casa con todo vendido, porque as mulleres, que eu sentía que eran moi boas ou debíalles de facer graza, dicíanme, «vén aquí meu meniño e déixame unha ducia de fanecas e media de Panchos». Aquelas mulleres eran bárbaras, ademais de veciñas. Coñecíanme todas. Tería uns sete anos e xa por aquel entonces os mariñeiros chamábanme o «jabato» e máis o «rei das fanecas».
A pesca Dos calamares con potera
Dende a embarcación prestada sen permiso, iamos á garra co rixón embuzado para non prender, navegando ao son da marea e do vento a pescar os calamares con 2, 3 e 4 poteras pola popa e pola banda. Os calamares case nunca viña un só, viñan en «pitorros» e enganchabanse en todas as poteras. Non parabamos de subilos a bordo, a pesar que moitas veces xa non viamos coas caras cheas de tinta polos fungueirazos do pobres animais que se defendían de nós como podían até que os «picabas» rompéndolles un raio ou che cagaran tinta na potera. Cando era así, «embalábanse», fuxían e perdías o resto do pitorro. Lembrome pescando con 6 poteras fondeado no medio do «canal», á altura da praia de Arnela. Vexo que vén fronte a min un pesqueiro. Fíxenlle sinais para que se apartaran. Era o barco de Cheche, o Rolando. O barco máis alto de Sada nese tempo. Como non facía caso e non se desviaba tireime o mar coas liñas de pescar todas enleadas arredor de min. Crak! embestiume o bote «Eolo» do meu padriño e escachou a popa. Viñéronme coller pero como o bote flotaba, subín a bordo del e seguín pescando todo mollado. Non paraba de subir calamares a bordo que xa enchían os corredores, e outros calamareiros que non pescaban nada, berrábanlle uns aos outros, «botádelle a ese as poteras no bote». Ese día apañei tal carga de calamares que até lles dei as grazas os que me embestiron, que eran Angelito de Fontán e máis Pepe Luís de Cheche. Nese día decateime de que para triunfar hai que sufrir. Cando cheguei a Sada todo o mundo sabía do abordaxe e estaban preocupados polo acontecido e felices de verme. Nese tempo coñecíanme entre os mariñeiros como «o rei dos calamares».
Os segadores de trigo e do millo
Todos os rapaces eramos segadores aló polo ano 57 do século pasado, pois todas as casas tiñan plantacións de trigo, millo, patacas, repolos, remolachas, tomates, chícharos e todo tipo de legumes, cereais e produtos de alimentación, tanto para as persoas como para os animais domésticos. Estamos a falar do autoconsumo familiar, que era o que había. O pan cocíase nas casas e as familias colaboraban unhas coas outras á hora de sementar e colleitar o plantado. Así, convertémonos toda a xente nova en segadores, indo os rapaces por todas as casas dos veciños, en numero de 12 a 13 para segar, facer os «monllos», dar servizo á malladora e facer os palleiros e as medas. Lembro as competicións que faciamos para ver quen segaba máis rápido e quen facía máis monllos. A verdade é que eramos todos uns verdadeiros campións nos traballos do agro. Despois de acabar en cada casa os traballos que faciamos o grupo de rapaces, o premio era que a nai de cada amigo nos preparaba unha mesa chea de comida a base do raxo con chuletas do lombo do porco, patacas fritidas, ovos, xamón e chourizos da casa en cantidades impresionantes. Aínda hoxe lembro despois de 60 anos, os auténticos sabores do natural. En canto ao millo plantabámolo abrindo regos e botando a semente separada máis ou menos a 10 centímetros. Cando nacía, en cada «cana» tiña 1 ou 2 mazarocas ou espigas de millo. Cando se recollía separábase a «poma» que era a folla da espiga porque se aproveitaba para facer colchóns de durmir, e logo «debullábase» frotando dúas mazarocas unha contra outra. Finalmente levábase o muíño de Manolo Rei para facer a fariña que cobraba polo traballo unha «maquía», e dicir, cobraba en especies unha cuarta parte (de cada 20 quilos quedábase con cinco). Coa Fariña de trigo facíase o pan de molete ou pan branco e coa fariña de millo, facíase o pan de Broa.