HISTORIAS REAIS EN SADA DO MAR E DA TERRA POR UN NENO MOI OCUPADO NA DÉCADA DOS 50 (III)

Outra vez e tamén co Racú, largamos na enseada de Tordeiro para a terra do serrón da Torrella e cargamos a lancha de «boghas» despois de oito lances, chaveando a man. Cheos de traballo escravo e cos brazos e as mans rebentadas, fomos vender a Ferrol á marea, e dicía o patrón; –«Veña rapaces que traballastes ben. Imos a vender a Ferrol que alí pagan ben este peixe. Hoxe ides ganar moito diñeiro para as festas». Aló fomos todos contentos e encontrámonos coa sorpresa de que o porto do peixe de Ferrol estaba cheo de bous, de trasmalleiros e de racús decargando peixe a mazo. A nosa marea foi regalada e só nos deron 800 pesetas. Unha ruína! Baldados co traballo e sen gañar un peso, meu curmán e máis eu non volvemos nunha semana o mar e Manghúa tivo que quedar fodido na casa pola «folga» dos tripulantes.

Doutra vez, co mesmo aparello a bordo da lancha Fontán, largamos a un banco de peixes grandes na costa das Marolas e prendemos a pedreira nun serrón do illote A Marola. A presión do aparello preso, combinada co forte vento que escoraba o barco por babor case a 90º coa ameaza de poñerse quilla arriba. Cando viña a marexada, o meu curmán e máis eu fuxiamos para a banda de estribor. Manghúa bruábanos ao meu curmán Manolito e máis a min, –«Quee. Tedes medo. Pois como arree o aparello despois fondéovos a vós os dous». Tivemos sorte e o aparello desprendeuse, arreou da pedra e viñemos mollados co mal tempo para o porto. Chegando a terra collín a roupa que tiña a bordo e díxenlle o patrón: –«Toniño, que te coma la mar con todo. Es unha besta e nunca máis vou contigo ó mar».

A pesca manual da xiba co espello
e a da airoa con garfo

Moito teño ido a pescar co meu padriño Pepe de Coques no seu bote o Eolo con este sistema. Realmente a pesca da xiba «ó espello», era o máis natural, pois amarrábase polo pescozo unha xiba femia e soltábase polo fondo, a 2,3 cuartas do cebado. A femia era descuberta polos machos que se colocaban en liña a 4 e 5 pegados á femia, onde o pescador cun espello desde a embarcación apañaba co bicheiro a canto macho ia copulando detrás da femia, presa pola corda do pescador. Eu pensaba nese tempo: «como podían ser tan bobos os machos para deixarse pescar tan facilmente». Tardei 15 anos en darme de conta do porqué.

A pesca da airoa, que é unha anguía de mar de cor verdosa, facíase nos Petós que eran uns montículos naturais de cebado que se descubrían na baixa mar coas mareas vivas, que eran onde elas moraban e criaban. Tiñan unha cova de 2-3 metros aproximadamente con saída por ambos extremos. Un dos buratos tapábase espetando un garfo a modo de reixa e iamos petando por riba do cebado até chegar á outra saída, onde esperabamos a fuxida do animal e cando asomaba a cabeza, zas! espetabámoslle outro garfo axudándonos cun trapo para que non esvarara, xa que tiñan a pel chea de limo. Lembro con moita saudade a arte da pescar e mariscar o pé.

a pesca o pé co Boliche e á trilla

O boliche era un aparello de arrastre desde terra, largado desde unha lancha no medio do mar, que se rastreaba dende o mar a terra en dirección á praia cuns rastreazos de case un quilómetro, tirando por multitude de homes desde terra. Non vou falar máis do boliche porque foi anulado en favor do bou de arrastre por popa. En canto á «Trilla» traballábase ao pé, en sentido paralelo á praia de aproximadamente 60 metros de largo total. Era unha rede composta por «calóns, pernas e cope» onde os rapaces máis baixos traballaban máis preto de terra e eran os que arrastraban dende O Curruncho de Sur para Norte polo calón. A perna de babor máis preto do cantil, e os rapaces máis altos rastreaban por fora coa auga ata case o pescozo. O calón e a perna de estribor coa maior apertura posíbel. Aproximadamente, os rastreazos eran 50 e 100 metros de praia, indo «raer» ó seco para escoller entre todos os chocos e os salmonetes que eran os peixes máis abundantes coa «trilla». Con estes aparellos saiamos a traballar varias peñas de amigos da 1:00 até as 7:00 horas da mañá. Había loitas entre pandillas para coller os mellores sitios de rastreo. Rematadas as pescas, sobre as 7:00, 8:00 ou 9:00 horas xuntabámonos na taberna máis próxima para almorzar fritadas do peixe que acababamos de pescar.

Pescar ao pé polbos, choquiños,
nécoras, bois e pateiros na baixa mar

Os polbos moraban nunha cova debaixo de pedras planas. A pedra na beira estaba chea de cunchas valeiras de bivalvos. Sabíamos que había dentro un polbo porque delatábanse coas cunchas na entrada da cova, pois eran o seu alimento. Eran finos, pois xa comían marisco nese tempo. Metías a man na cova e agarrábalo pola cabeza. Así saía pegado á pedra que o protexía. Logo mordíaslle nun ollo para neutralizalo, e metíalo no balde. Pescar choquiños era máis divertido. En canto vías un, metíaslle a man e soltaba un chorro de tinta en zig-zag, así que era difícil de localizar. Aínda así finalmente caía na nosa man. Máis fáciles de apañar e simpáticas eran as nécoras e os bois que se poñían en garda cando as atacabas e metíanse como podían entre as penas das Tres Marías e das Puntonadas. Os pateiros enterrados na area e camuflados con herbas mariñas por enriba do lombo e agachadiños sen moverse, case pasaban desapercibidos. Parecían pedras da baixa mar, pero tamén acababan caendo.

Mariscar

Mariscar ao pé era apañar as ameixas ao ollo, coñecendo os buratos onde estaban enterradas. Eramos uns especialistas na materia porque coñeciamos exactamente na marabunta de buratos, cales eran os propios da «ameixa fina». Inclusive tiñamos unhas normas que respectabamos ó máximo. Consistían en que as ameixas máis pequenas foran novamente soterradas e só colliamos as máis grandes. Compre saber que nese tempo non había leis de prohibición por tamaños. Recordo que nas mareas vivas, os «Petós» quedaban en seco e aí descubrín un terreo cunha variedade de ameixa fina de gran tamaño. Entre oito e dez exemplares podían pesar un quilo. Cun cento de ameixas, que as apañabas rapidamente, conseguía 10 quilos. A 1.000 pesetas por quilo, que era como as pagaban os restaurantes Panchón, Miramar, o Casanova e o Galicia, botádelle a conta. Este tipo de ameixa cotizábase moito porque en seco duraba viva unha semana, namentres que todas as outras, como machos, cadelas, etc., eran catro veces máis baratas porque só aguantaban vivas en seco 24 horas. Por debaixo do almacén de Abelardo, apañábanse machos, cabras, chirlas, maroliños, ostras, zamburiñas, vieiras, manghós da pena que había que rompela, e toda unha raza de bivalvos que xa non recordo os nomes. Os longueirós, os caíños, berberechos e a ameixa fina apañábanse máis nas terras areosas. Os longueirós e os caíños pillábanse cunha ferramenta chamada «paínza», que era unha variña de ferro acabada en punta de frecha cilíndrica. Cando metías a «paínza» no burato, atravesabas o animal e este fechaba as cunchas, tirabas por ela cara a arriba e sacábalo polo outro extremo da «paínza», aínda que o máis simpático era cando as navallas as collías só botándolles sal no burato. Unha vez botado, saían fogueteadas cara a arriba. Metíaslle a man e para o saco. Estas eran das mellores porque non tiñan espetadas areas na carne, estaban máis limpas e a hora de comelas non te «rinchaban» os dentes. Lémbrome cando empezaron a dar carnés para mariscar legalmente e foi cando empezaron as azadas a «labrar a miña praia» como se fora unha leira, e eu non podía mariscar porque se dicía que o carné so era para as mulleres dos mariñeiros. As mariscadoras collían todo o que encontraban ao seu paso, ameixas grandes, pequenas, e todas as variedades que encontraban. Moitas rompíanas coa azada. Moito sufría porque aquel mariscar ao pé, a especialización de collelas ao ollo, e o respecto polos tamaños acababa de morrer, porque se estaba poñendo de moda a desfeita dunha cultura artesá. Logo viñeron compradores que facían acopio de todo o marisco que as mulleres collían coa azada, pero estes, baixáronlles tanto os prezos que practicamente so traballaban «polo caldo». Moitas delas estaban cabreadas cos compradores, eu dinme de conta e díxenlles que a partir dese momento compraba eu todas. Puxemos un prezo medio de compra e os compradores de fora desapareceron. Comprei unha báscula e fíxenme novamente co mercado «da miña praia». Durou pouco tempo porque con aquela forma de traballar e sen repoboar nunha zona tan pequena, acabou morrendo o negocio ao desaparecer o produto. Pasado moito tempo, as ameixas sobreviviron, reproducíronse e hoxe volveuse a collelas ao ollo. Non aprendín nada con aquel asunto dos carnés. Foi unha simple recadación que acabou durante moitos anos con aquel banco marisqueiro que a natureza nos dera ata que chegaron «os intelixentes». Denantes de que acontecera isto dos carnés, moitas veces xuntabámonos varios «especialistas» de mariscar ao ollo para ir vendelas a Fonte Culler, que había exportadores que compraban grandes cantidades e as pagaban moi ben. Máis menos polas 11:00 horas e xa vendidas as ameixas, almorzabamos na taberna bocadillos de xamón con Guantró (Cointreau). Menuda loucura!