CURROS ENRIQUEZ E MONTE ALTO, DOUS SÍMBOLOS XUNGUIDOS PARA SEMPRE

Manuel Lugrís Rodríguez

Non é a primeira vez e, de seguro, que non será a última en que abordo nas páxinas desta publicación, o tema de Monte Alto en relación coa súa consonancia no alicerce mesmo da nosa esencia coma pobo e de todo o que significa a galeguidade como sinal identitario dun presente e, sobre todo, dun porvir que desexamos máis seguro, aberto e ceibe. Inserir unhas reflexións perante a lápida de Curros axuda, cando menos, a toda unha ponderación global do que hoxendía implica o compromiso co noso pais.

O barrio de Monte Alto de A Coruña, é quizais o barrio mais emblemático de Galiza. Barrio que acolle o Faro de Hércules que, segundo a lenda, foi levantado polo mítico rei céltico Breogán fundador de A Coruña baixo o nome de Brigantia, e que representa a personalidade alegórica da nosa soberanía galega como queda amosado na repetida última coda do himno nacional: «Nazón de Breogán, Nazón de Breogán».

Barrio que acubilla no seu seo o camposanto do Santo Amaro co seu cumprido catálogo de escritores, poetas, músicos, pintores, cómicos e cantores; así como todo un resumo da nosa cultura nos museos da Domus, Belas Artes, a Casa dos Peixes e o grande número de masas corais e grupos que balizan o tempo de ocio dos veciños distinguindo, entre todos, o primordial e laureado coro de «Cantigas da Terra». E pegadas dos nosos máis primitivos familiares como son os petróglifos de Punta Herminia e as insculturas desaparecidas, baixo a criminal especulación, no Monte dos Bicos; a morte do poeta romántico Aurelio Aguirre, aquel 30 de xullo do 1858 na praia do Santo Amaro, mozo de 25 anos que fora un dos asistentes ó famoso Banquete de Conxo e compañeiro de Eduardo Pondal e Rosalía de Castro nos parnasos da Compostela decimonónica; os centos de loitadores pola democracia na represión e tamén nas rúas dos anos setenta… Asemade é o barrio fundamental da cultura coruñesa coa súa ampla nómina nas letras e nas artes. En fin, habería que escribir moitas follas para compendiar todo o que significa este alfoz de aristocracia popular que recolle a alma, sentido e esencia da Galiza. Pero agora, no tempo e na idea dun día de primareva solleira, lembro aquel sintético verán de 1998, coma refuxio das ideas que atropelan a man e a pluma porque queren todas manifestárense nestas breves liñas, o que non é posible.

Hai máis de vinte anos…

Respirando o aire de recendo na verdeal herba da península do Faro e a inmensa atmosfera de azul e diáfano no ceo de crepúsculo. Airexiña suave nos brazos dun Breogán inmóbil, silente como efixie que nos axexa dende a eternidade, estamos alí, na calzada de alto solpor e na agarda daquel pregón de festas do noso barrio que haberá pronunciar Manolo Rivas, un máis da grandiosa nómina que citabamos, en altofalante de son metálico ós centos de veciños que funden o presente, e o infindo pasado, nun profundo sentimento colectivo. Alí está, entre todos, connosco, a poderosa voz do aedo nacional de Galiza, o poeta Manuel María, e tamén o xograr indómito de rúas e penedías Xurxo Souto, palabra e sentido dun xeito único de comprender Monte Alto; así como os membros dilixentes da asociación veciñal e tantos outros anónimos que forman o batallón inxel da multitude de a pe da contorna, hoste liberal que fita en pasar o tempo desde a rebelión das Atochas nos trinta e a praxe reivindicativa dos sesenta-setenta que aínda está con forza presente naquela tardiña de brisa e clareza.

Entón xurde a figura do pregoeiro e resoa un «Monte Alto, Monte Alto», brado de Manolo Rivas na noitiña máxica da Torre de Hércules. Era un clamor estentóreo en desafío cara o lúcido ceo de verán, sinóptico de todo o ilímite significado que se agocha na soa entoación dun nome e na sinxeleza gramatical que integra sentimentos; a impresión do apego á terra e, mesmo, a intensa señardade e o amor máis profundo. «Monte Alto, Monte Alto». Que estrofa máis simple e máis concreta ó mesmo tempo, a que compón en nós o mosaico da condición vital de versos sublimes na identificación e no afecto.

Neste barrio, crisol dos sentidos e do espírito das cousas, está a firme proposta da liberdade, das ideas ceibes e revolucionarias así como da civilidade en senso de método público e de motor da sociedade sinalando, aló, na derrega do océano, a Torre enlevada por riba dos seres e do tempo. Así pois, o Faro de Breogán, constitúe o símbolo da nosa esencia colectiva de galegos, na modesta condición de homes que non desexan ser máis ca iso: homes en contraposición á vaidade do sobrenatural que se instala nas pedras da catedral de Santiago como expresión de ser ou non ser que traspasa ao pretencioso todo o condicionamento do home a unha vontade superior. Emporiso somos a liberalidade primixenia, o humano como ser libre, metodoloxicamente xunguido á terra da que é debedor. É A Coruña condensada no seu Monte Alto, en manifestación do cerne auténtico de Galiza; é o facho escintilante a traveso do tempo e do espazo que espalla ó vento a substancia da súa verdadeira idiosincrasia. E tampouco é circunstancial que no noso cemiterio de Santo Amaro repousen moitos dos mais sobranceiros interpretes da alma do noso pobo: Pondal, Vilar Ponte, Luis Seoane, Lugrís, Pucho Boedo, Murguía, Pedro Galán, Chané, Ánxel Casal, Curros Enríquez… entre moitos outros, enfrontados ó salgueiro mar das lendas no que ficarán para sempre en sutil lembranza dos superviventes impregnados na fragancia das súas palabras e das súas ideas. Porque pasear un dia silandeiro de virazón ou corisco, entre os silencios do branco mármore, espértanos ecos das súas vidas, das esperanzas e dos seus degoiros que xa non terán, quizais a ilusión prendida nun refacho que asubía nos esquinais ou nos corredores incertos desa necrópole mariña que está no aroma dunha especie de panteón nacional ó mesmo pé do Faro Prodixioso. Onde, seguramente, moitos deles aprenderon o amor á Terra e que practicaron a cotío.

Tamén lémbrome dun día, no aniversario da morte de Curros, que os veciños de Celanova acercáronse a Santo Amaro para honrar a súa memoria en presenza do nicho que recolle os seus restos e, nas palabras de todos os intervintes estaba subliñada esta sensación osmótica entre o significado do poeta vivo e a súa eterna moradía no edénico descanso do noso barrio. É a personalidade de Curros, nas súas arelas e degoiros de liberdade e antisometemento, desa fina anarquía e indisciplina civil que caracterizou toda a súa estadía terreal, o que está presente no aire limpo e puro do «Monte Alto, Monte Alto» de Manolo Rivas, nos mártires do noso Campo da Rata e nos pensamentos libertarios que decote aniñaron nos perseguidos e incomprendidos, xa que logo todos os redentores semellan estar na incomprensión e todos os libertadores seren tidos por transgresores ou mesmo tolos, cando non por delincuentes. Para os poderes é máis importante a amorfa tranquilidade dos coitados que a fermosa loita dos rebeldes e inconformistas. E cando os nosos mariñeiros asumen, unha vez máis, outra problemática que atinxe á súa propia existencia coma colectivo, bo será rematar cuns versos do poeta, final da composición «Perfidia yanqui», publicado no 1896 e que di así:

 

Mariñeiros da Marola,

de illas Cíes e do Orzán,

grande pesca vos agarda

si sabedes ben pescar;

unha lancha de centolas

vinte e cinco pesos val,

un cargamento de yankees

valvos…a inmortalidá.

 

E digo con intencións bíblicas: «quen queira entender que entenda».

 

Partillar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *