Analía Álvarez González
Luís Seoane e Maruxa Mallo chegaron a Bos
Aires perseguidos pola violencia franquista con poucos meses de diferenza. El
regresou ao seu lugar de nacemento, o 20 de outubro de 1936 con 26 anos e o
título de avogado; ela, artista plástica 8 anos maior, chegou o 7 de febreiro
de 1937 á cidade da que tanto lle falaron Federico García Lorca e Concha
Méndez. Seoane e Mallo non foron amigos, con todo mantiveron unha relación
próxima como colegas durante todo o seu exilio.
Aires perseguidos pola violencia franquista con poucos meses de diferenza. El
regresou ao seu lugar de nacemento, o 20 de outubro de 1936 con 26 anos e o
título de avogado; ela, artista plástica 8 anos maior, chegou o 7 de febreiro
de 1937 á cidade da que tanto lle falaron Federico García Lorca e Concha
Méndez. Seoane e Mallo non foron amigos, con todo mantiveron unha relación
próxima como colegas durante todo o seu exilio.
Luís Seoane (Bos Aires 1910- A Coruña 1979)
sendo moi novo realizou as primeiras exposicións de debuxos na Coruña, con 14
anos escribiu e ilustrou diversas publicacións dos movementos obreiros e estudantís,
aos 22 licenciouse en dereito na Universidade de Santiago de Compostela e
comezou a traballar nun bufete. Cando estalou o golpe militar de Franco contra
as institucións e temendo pola súa vida, regresou a Bos Aires onde vivía unha
parte da súa familia. O contacto co Dr. Frontini en Bos Aires axudouno a
resolver a súa situación como cidadán arxentino que non realizara o servizo
militar obrigatorio. Poucos meses despois, en marzo de 1937, chegaron a súa
curmá e noiva, os seus pais e a súa irmá. Con rapidez sumouse ao mundo laboral
escribindo en diversas publicacións, como o diario Crítica e Noticias Gráficas;
cando aínda non pasara un ano da súa chegada, fundou con Núñez Búa o semanario
Galicia Libre. Activo e talentoso, foi despregando primeiro a súa capacidade
como escritor, gravador, debuxante e editor, logo creceu como deseñador
gráfico, para finalmente afirmarse e consagrarse como pintor e muralista.
Participou e potenciou a organización de actos e publicacións en defensa da
República Española
sendo moi novo realizou as primeiras exposicións de debuxos na Coruña, con 14
anos escribiu e ilustrou diversas publicacións dos movementos obreiros e estudantís,
aos 22 licenciouse en dereito na Universidade de Santiago de Compostela e
comezou a traballar nun bufete. Cando estalou o golpe militar de Franco contra
as institucións e temendo pola súa vida, regresou a Bos Aires onde vivía unha
parte da súa familia. O contacto co Dr. Frontini en Bos Aires axudouno a
resolver a súa situación como cidadán arxentino que non realizara o servizo
militar obrigatorio. Poucos meses despois, en marzo de 1937, chegaron a súa
curmá e noiva, os seus pais e a súa irmá. Con rapidez sumouse ao mundo laboral
escribindo en diversas publicacións, como o diario Crítica e Noticias Gráficas;
cando aínda non pasara un ano da súa chegada, fundou con Núñez Búa o semanario
Galicia Libre. Activo e talentoso, foi despregando primeiro a súa capacidade
como escritor, gravador, debuxante e editor, logo creceu como deseñador
gráfico, para finalmente afirmarse e consagrarse como pintor e muralista.
Participou e potenciou a organización de actos e publicacións en defensa da
República Española
Maruxa Mallo (Viveiro 1902- Madrid 1995)
estudou debuxo e pintura desde nena de forma privada, logo entrou na Academia
de Belas Artes de Madrid. Os seus compañeiros e amigos constituían un grupo de
artistas e intelectuais innovadores e creativos, tamén irreverentes. O Madrid
dos anos 30 era bulicioso e puxante, xurdían novas modas no vestir que
acompañaban unha renovada sociabilidade na que as mulleres comezaban a albiscar
un lugar propio. A elite arxentina, que se educaba en París, visitaba Madrid,
onde asistía a conferencias e cursos e percorría faladoiros moi animados. Por
Madrid pasaron arxentinas como Victoria Ocampo, Norah e Jorge Luis Borges,
Amparo Mom e Raúl González Tuñón e a chilena Gabriela Mistral. “La casa de las
flores” do poeta Pablo Neruda, nese momento diplomático na capital española,
era un lugar de reunións ás que asistían Maruxa, Miguel Hernández, Federico
García Lorca. Mallo e a súa amiga Concha Méndez percorrían soas as rúas e os
bares de tapas transgredindo as normas imperantes. Dalí, Buñuel, García Lorca,
Miguel Hernández, Rafael Alberti foron algúns dos seus compañeiros de ruta.
Maruxa pintaba e expoñía, deu clases de debuxo, pintura e cerámica, Ortega y
Gasset abriulle as portas para que realizase unha exposición nos salóns da
prestixiosa Revista de Occidente. En París, André Bretón adquiriu un dos seus
cadros. Ao estalar a chamada Guerra Civil, coa axuda de Gabriela Mistral,
viaxou desde Lisboa a Bos Aires, onde foi recoñecida polos seus traballos e
pola súa proximidade a personaxes da arte. Os antigos coñecidos de Madrid
facilitáronlle o acceso ao mundo social da elite porteña. O seu compromiso coa
República Española dos primeiros anos de exilio foise invisibilizando co correr
do tempo.
estudou debuxo e pintura desde nena de forma privada, logo entrou na Academia
de Belas Artes de Madrid. Os seus compañeiros e amigos constituían un grupo de
artistas e intelectuais innovadores e creativos, tamén irreverentes. O Madrid
dos anos 30 era bulicioso e puxante, xurdían novas modas no vestir que
acompañaban unha renovada sociabilidade na que as mulleres comezaban a albiscar
un lugar propio. A elite arxentina, que se educaba en París, visitaba Madrid,
onde asistía a conferencias e cursos e percorría faladoiros moi animados. Por
Madrid pasaron arxentinas como Victoria Ocampo, Norah e Jorge Luis Borges,
Amparo Mom e Raúl González Tuñón e a chilena Gabriela Mistral. “La casa de las
flores” do poeta Pablo Neruda, nese momento diplomático na capital española,
era un lugar de reunións ás que asistían Maruxa, Miguel Hernández, Federico
García Lorca. Mallo e a súa amiga Concha Méndez percorrían soas as rúas e os
bares de tapas transgredindo as normas imperantes. Dalí, Buñuel, García Lorca,
Miguel Hernández, Rafael Alberti foron algúns dos seus compañeiros de ruta.
Maruxa pintaba e expoñía, deu clases de debuxo, pintura e cerámica, Ortega y
Gasset abriulle as portas para que realizase unha exposición nos salóns da
prestixiosa Revista de Occidente. En París, André Bretón adquiriu un dos seus
cadros. Ao estalar a chamada Guerra Civil, coa axuda de Gabriela Mistral,
viaxou desde Lisboa a Bos Aires, onde foi recoñecida polos seus traballos e
pola súa proximidade a personaxes da arte. Os antigos coñecidos de Madrid
facilitáronlle o acceso ao mundo social da elite porteña. O seu compromiso coa
República Española dos primeiros anos de exilio foise invisibilizando co correr
do tempo.
A CHEGADA
As ondas migratorias de fins do século XIX
e principios do XX xa asentadas en Bos Aires, facilitaron a instalación dos
problemas básicos para a subsistencia: a procura dun lugar para vivir, un
traballo para xerar ingresos e espazos de socialización. Aínda que Luís Seoane
non era un exiliado, senón un retornado ao seu país de nacemento, debeu
enfrontar os mesmos problemas de calquera recentemente chegado, ao que se
sumou, como xa se dixo, o seu incumprimento do deber cívico de realizar o
servizo militar obrigatorio que lle levou catro meses reparar. Os primeiros
tempos viviu coa súa familia, e ao pouco tempo de chegar a súa esposa, Maruxa,
mudáronse a un departamento contiguo ás vías do ferrocarril en Almagro, un
barrio de traballadores próximo ao centro. A volatilidade do traballo e o
constante cambio de oficios foron frecuentes para emigrantes e exiliados. A
pesar da variada e enorme produción de Seoane e o seu espírito emprendedor, a
inestabilidade laboral e a escaseza de ingresos foi constante ata a década de
1950.
e principios do XX xa asentadas en Bos Aires, facilitaron a instalación dos
problemas básicos para a subsistencia: a procura dun lugar para vivir, un
traballo para xerar ingresos e espazos de socialización. Aínda que Luís Seoane
non era un exiliado, senón un retornado ao seu país de nacemento, debeu
enfrontar os mesmos problemas de calquera recentemente chegado, ao que se
sumou, como xa se dixo, o seu incumprimento do deber cívico de realizar o
servizo militar obrigatorio que lle levou catro meses reparar. Os primeiros
tempos viviu coa súa familia, e ao pouco tempo de chegar a súa esposa, Maruxa,
mudáronse a un departamento contiguo ás vías do ferrocarril en Almagro, un
barrio de traballadores próximo ao centro. A volatilidade do traballo e o
constante cambio de oficios foron frecuentes para emigrantes e exiliados. A
pesar da variada e enorme produción de Seoane e o seu espírito emprendedor, a
inestabilidade laboral e a escaseza de ingresos foi constante ata a década de
1950.
Maruxa Mallo aloxouse primeiro na casa da
súa amiga de faladoiros madrileños, a escritora Amparo Mom, e do seu esposo o
poeta Raúl González Tuñón no barrio de Balvanera. Pronto se mudou á Embaixada
de México, como hóspede do Embaixador Alfonso Reyes, e logo á Embaixada de
España. En 1939 instalouse nun luminoso apartamento alto dun edificio
recentemente estreado do barrio norte, zona dunha burguesía acomodada de Bos
Aires. Dispoñía de teléfono, un luxo moi prezado nese momento, que lle permitiu
manter longas conversacións con Luís Seoane. Seoane e a súa esposa mudáronse a
esa zona norte en 1962 poucos anos antes de regresar a España. Mallo tiña un
estilo de vida sinxelo e un control prolixo da súa economía, con ingresos
suficientes que lle permitiron viaxar e estar de vacacións na súa tan querida
Punta do Leste case desde a súa chegada.
súa amiga de faladoiros madrileños, a escritora Amparo Mom, e do seu esposo o
poeta Raúl González Tuñón no barrio de Balvanera. Pronto se mudou á Embaixada
de México, como hóspede do Embaixador Alfonso Reyes, e logo á Embaixada de
España. En 1939 instalouse nun luminoso apartamento alto dun edificio
recentemente estreado do barrio norte, zona dunha burguesía acomodada de Bos
Aires. Dispoñía de teléfono, un luxo moi prezado nese momento, que lle permitiu
manter longas conversacións con Luís Seoane. Seoane e a súa esposa mudáronse a
esa zona norte en 1962 poucos anos antes de regresar a España. Mallo tiña un
estilo de vida sinxelo e un control prolixo da súa economía, con ingresos
suficientes que lle permitiron viaxar e estar de vacacións na súa tan querida
Punta do Leste case desde a súa chegada.
O TRABALLO EN EDITORIAIS. GALERÍA DE ARTE BONINO. TORRES GARCÍA EN MONTEVIDEO
As editoriais porteñas creceron coa achega
dos artistas, escritores e intelectuais galegos e españois. Nas editoriais
Atlántida, Losada e Emecé, na revista Sur, nos diarios Crítica e La Prensa
traballaron entre outros exiliados, Federico Ribas, José Suárez, Maruxa Mallo e
Luís Seoane, incorporándose máis tarde Carmen Muñoz e Rafael Dieste. Seoane foi
ilustrador, editor e escritor nas editoriais citadas e fundou xunto con outros
exiliados varias editoriais como Nova, Citania ou Botella al mar e coleccións
con temática galega. Maruxa Mallo traballou como ilustradora en Atlántida e en
Losada editou os seus dous libros. Un exemplar de Lo popular en la plástica
española a través de miña obra, de 1939 está dedicado pola autora a Luís
Seoane.
dos artistas, escritores e intelectuais galegos e españois. Nas editoriais
Atlántida, Losada e Emecé, na revista Sur, nos diarios Crítica e La Prensa
traballaron entre outros exiliados, Federico Ribas, José Suárez, Maruxa Mallo e
Luís Seoane, incorporándose máis tarde Carmen Muñoz e Rafael Dieste. Seoane foi
ilustrador, editor e escritor nas editoriais citadas e fundou xunto con outros
exiliados varias editoriais como Nova, Citania ou Botella al mar e coleccións
con temática galega. Maruxa Mallo traballou como ilustradora en Atlántida e en
Losada editou os seus dous libros. Un exemplar de Lo popular en la plástica
española a través de miña obra, de 1939 está dedicado pola autora a Luís
Seoane.
Ambos os dous circularon polos mesmos
espazos de traballo e creación. A fins de 1937 Luís Seoane, Maruxa Mallo,
Federico Rivas, Eduardo Branco Amor e Xavier Bóveda adheríronse ao recital en
homenaxe ao poeta fusilado Federico García Lorca, que foi un xesto de apoio á
República Española. Luís Seoane deseñou a cuberta do folleto para o recital
poético presentado no teatro Smart “Cantata na tumba de Federico García Lorca”,
escrita por Alfonso Reyes, con música de Jaime Paissha, a actuación da compañía
de Margarita Xirgú e a escenografía de Maruxa Mallo.
espazos de traballo e creación. A fins de 1937 Luís Seoane, Maruxa Mallo,
Federico Rivas, Eduardo Branco Amor e Xavier Bóveda adheríronse ao recital en
homenaxe ao poeta fusilado Federico García Lorca, que foi un xesto de apoio á
República Española. Luís Seoane deseñou a cuberta do folleto para o recital
poético presentado no teatro Smart “Cantata na tumba de Federico García Lorca”,
escrita por Alfonso Reyes, con música de Jaime Paissha, a actuación da compañía
de Margarita Xirgú e a escenografía de Maruxa Mallo.
A Galería de Arte Bonino, aberta en 1951,
foi unha das máis importantes de Bos Aires. A presenza de Seoane coas súas
obras foi habitual debido ao gran interese do público, desde a súa primeira
exposición en 1952. A instancias de Seoane, Maruxa Mallo expuxo en Bonino en
1958, con pouco éxito, xa que os vaivéns do mercado da arte e as correntes
artísticas xogáronlle en contra. Ambos os dous traballaron na empresa Comte de
deseño de interiores e mostraron a súa obra na Galería de Arte Comte en 1954 e
1955.
foi unha das máis importantes de Bos Aires. A presenza de Seoane coas súas
obras foi habitual debido ao gran interese do público, desde a súa primeira
exposición en 1952. A instancias de Seoane, Maruxa Mallo expuxo en Bonino en
1958, con pouco éxito, xa que os vaivéns do mercado da arte e as correntes
artísticas xogáronlle en contra. Ambos os dous traballaron na empresa Comte de
deseño de interiores e mostraron a súa obra na Galería de Arte Comte en 1954 e
1955.
Un contacto formativo entre ambos os dous
artistas foi a influencia do pintor construtivista uruguaio Joaquín Torres
García. Maruxa Mallo pertenceu ao grupo de Arte Construtiva aberta en 1933 por
Torres García en Madrid, e a súa influencia acentuou a paixón xeométrica da
artista, quen adoptou o segmento áureo e a realización de debuxos preparatorios
en toda a súa obra. Luís Seone coñeceu a Torres García da man de Rafael Dieste,
quen o convidou a viaxar a Montevideo en 1944. A partir dese encontro Seoane
tomou o pincel e converteuse en pintor de cabalete, sen abandonar o seu oficio
de editor.
artistas foi a influencia do pintor construtivista uruguaio Joaquín Torres
García. Maruxa Mallo pertenceu ao grupo de Arte Construtiva aberta en 1933 por
Torres García en Madrid, e a súa influencia acentuou a paixón xeométrica da
artista, quen adoptou o segmento áureo e a realización de debuxos preparatorios
en toda a súa obra. Luís Seone coñeceu a Torres García da man de Rafael Dieste,
quen o convidou a viaxar a Montevideo en 1944. A partir dese encontro Seoane
tomou o pincel e converteuse en pintor de cabalete, sen abandonar o seu oficio
de editor.
OS ESPAZOS DE ENCONTRO E SOCIABILIDADE. A “PEÑA” DO TORTONI. OS CENTROS REXIONAIS
O grupo de exiliados españois en Bos Aires
compartiu espazos e percorridos, teceu redes de contención e traballo. O Café
Tortoni, que desde principios do século XX era centro de reunión da
intelectualidade porteña, recibiu á “Peña gallega” á que Luís Seoane asistiu
con regularidade e forxou amizades entre outras con Rafael Alberti e María
Teresa León. Un espazo onde os interlocutores intercambiaban ideas políticas,
literarias, e artísticas. Ao dicir de Seoane, alí xurdiron ideas e proxectos
editoriais con espírito galego que só se podían realizar en Bos Aires.
compartiu espazos e percorridos, teceu redes de contención e traballo. O Café
Tortoni, que desde principios do século XX era centro de reunión da
intelectualidade porteña, recibiu á “Peña gallega” á que Luís Seoane asistiu
con regularidade e forxou amizades entre outras con Rafael Alberti e María
Teresa León. Un espazo onde os interlocutores intercambiaban ideas políticas,
literarias, e artísticas. Ao dicir de Seoane, alí xurdiron ideas e proxectos
editoriais con espírito galego que só se podían realizar en Bos Aires.
Maruxa Mallo foi unha asistente frecuente
da “peña”, coa que suplía as reunións de intelectuais e artistas de Madrid.
Pero a mediados dos 1940 as súas visitas foron cada vez máis esporádicas, a
causa non está clara. O seu afastamento puido estar relacionado coa súa
afinidade ao grupo da elite porteña conformado ao redor de Victoria Ocampo, fervente
defensora da República Española, e a Revista Sur na que participaba Jorge Luis
Borges; pero un dato importante que se debe ter en conta e seguramente provocou
o seu afastamento do grupo foi a participación na “Peña” do Tortoni de Rafael
Alberti e María Teresa León, chegados a Bos Aires en 1940. Entre Alberti e
Mallo había temas non aclarados que alporizaban a María Teresa León, que
provocaba con frases ferintes a Mallo. As mulleres en xeral, asistían como
acompañantes ás reunións en bares e faladoiros, que eran espazos para homes,
aínda que algunhas tivesen máis convicción e coñecementos que os seus
compañeiros. Maruxa era unha muller que opinaba e era dona da súa vida sen dar
conta diso a ningún home; esa postura era percibida como unha ameaza por outras
mulleres que vían perigar o seu equilibrio familiar. Posiblemente Mallo
abandonou o grupo de republicanos exiliados do Tortoni para frecuentar outros
espazos máis acordes coa súa personalidade.
exiliados eran, por unha banda, as asociacións rexionais que agrupaban aos
galegos pola súa orixe e, por outra, as institucións con forte contido
ideolóxico. Luís Seoane foi membro do Centro Republicano Español e participou activamente
nas grandes institucións da colectividade galega. Creou a sección o “Mercado
das artes e as letras” no xornal Galicia da Federación de Sociedades Galegas;
foi director da revista Galicia do Centro Galego de Bos Aires e máis tarde
abriu e dirixiu a Sala de arte do Centro Lucense de Bos Aires. En cambio,
Maruxa Mallo non é parte da prensa das asociacións galegas, nin figura o seu
nome nas listaxes de socios; posiblemente a causa está na estrutura machista
das institucións, onde as mulleres cumprían un rol ornamental e de apoio detrás
dos homes, que eran quen tomaba as decisións. Unha gran distancia separábaa dos
estereotipos de muller obediente detrás dun home e dos seus intereses.
da “peña”, coa que suplía as reunións de intelectuais e artistas de Madrid.
Pero a mediados dos 1940 as súas visitas foron cada vez máis esporádicas, a
causa non está clara. O seu afastamento puido estar relacionado coa súa
afinidade ao grupo da elite porteña conformado ao redor de Victoria Ocampo, fervente
defensora da República Española, e a Revista Sur na que participaba Jorge Luis
Borges; pero un dato importante que se debe ter en conta e seguramente provocou
o seu afastamento do grupo foi a participación na “Peña” do Tortoni de Rafael
Alberti e María Teresa León, chegados a Bos Aires en 1940. Entre Alberti e
Mallo había temas non aclarados que alporizaban a María Teresa León, que
provocaba con frases ferintes a Mallo. As mulleres en xeral, asistían como
acompañantes ás reunións en bares e faladoiros, que eran espazos para homes,
aínda que algunhas tivesen máis convicción e coñecementos que os seus
compañeiros. Maruxa era unha muller que opinaba e era dona da súa vida sen dar
conta diso a ningún home; esa postura era percibida como unha ameaza por outras
mulleres que vían perigar o seu equilibrio familiar. Posiblemente Mallo
abandonou o grupo de republicanos exiliados do Tortoni para frecuentar outros
espazos máis acordes coa súa personalidade.
exiliados eran, por unha banda, as asociacións rexionais que agrupaban aos
galegos pola súa orixe e, por outra, as institucións con forte contido
ideolóxico. Luís Seoane foi membro do Centro Republicano Español e participou activamente
nas grandes institucións da colectividade galega. Creou a sección o “Mercado
das artes e as letras” no xornal Galicia da Federación de Sociedades Galegas;
foi director da revista Galicia do Centro Galego de Bos Aires e máis tarde
abriu e dirixiu a Sala de arte do Centro Lucense de Bos Aires. En cambio,
Maruxa Mallo non é parte da prensa das asociacións galegas, nin figura o seu
nome nas listaxes de socios; posiblemente a causa está na estrutura machista
das institucións, onde as mulleres cumprían un rol ornamental e de apoio detrás
dos homes, que eran quen tomaba as decisións. Unha gran distancia separábaa dos
estereotipos de muller obediente detrás dun home e dos seus intereses.
RELACIÓN CON ESPAÑA
 |
Maruxa Mallo En Abad de Santillán, D.: Gran Enciclopedia Argentina, Buenos Aires, 1966. |
Maruxa Mallo ao chegar á República
Arxentina foi moi ben recibida pola prensa local.
Arxentina foi moi ben recibida pola prensa local.
Estaba consternada pola
violencia desatada contra o pobo e o goberno lexítimo de España e manifestouno
adheríndose á Homenaxe a García Lorca en 1937 e escribindo o artigo no que
describía as atrocidades cometidas polo golpe militar en Galicia publicado por
La Vanguardia de Barcelona 1938.
violencia desatada contra o pobo e o goberno lexítimo de España e manifestouno
adheríndose á Homenaxe a García Lorca en 1937 e escribindo o artigo no que
describía as atrocidades cometidas polo golpe militar en Galicia publicado por
La Vanguardia de Barcelona 1938.
Posteriormente a estes xestos públicos, só en
conversacións privadas fai algún comentario sobre o tema. En 1951 participou na
Bienal Hispanoamericana que tivo lugar en Madrid organizada polo goberno
franquista e apoiada por Dalí, o seu antigo compañeiro de estudos. Esta
participación valeulle moitísimas críticas doutros artistas arxentinos e
españois, que organizaron unha Contrabienal en varias cidades do mundo, para
mostrar a súa postura antifascista. Visitou España en 1961 e logo de varias
viaxes instalouse definitivamente en Madrid en 1965. Outros xa retornaran antes
que ela, a pesar de que a desexada caída do goberno de Franco non se producía.
conversacións privadas fai algún comentario sobre o tema. En 1951 participou na
Bienal Hispanoamericana que tivo lugar en Madrid organizada polo goberno
franquista e apoiada por Dalí, o seu antigo compañeiro de estudos. Esta
participación valeulle moitísimas críticas doutros artistas arxentinos e
españois, que organizaron unha Contrabienal en varias cidades do mundo, para
mostrar a súa postura antifascista. Visitou España en 1961 e logo de varias
viaxes instalouse definitivamente en Madrid en 1965. Outros xa retornaran antes
que ela, a pesar de que a desexada caída do goberno de Franco non se producía.
Seoane foi coñecido rapidamente en Bos Aires
polos seus gravados e o deseño das tapas de diversas publicacións. Avogou pola
República Española facendo da súa militancia unha forma de vivir, pensou e
levou a cabo moitos proxectos que poñían a súa mirada en enxalzar ao pobo
galego. En 1963 viaxou a Europa e fixo escala temerosamente en Vigo. Nos anos
seguintes incluíu varias veces Galicia nas súas longas viaxes, ata establecerse
en Sada primeiro e definitivamente na Coruña en 1969.
polos seus gravados e o deseño das tapas de diversas publicacións. Avogou pola
República Española facendo da súa militancia unha forma de vivir, pensou e
levou a cabo moitos proxectos que poñían a súa mirada en enxalzar ao pobo
galego. En 1963 viaxou a Europa e fixo escala temerosamente en Vigo. Nos anos
seguintes incluíu varias veces Galicia nas súas longas viaxes, ata establecerse
en Sada primeiro e definitivamente na Coruña en 1969.
A relación de colegas que tiveron Maruxa
Mallo e Luís Seoane mentres estiveron en Bos Aires non parece continuar no seu
retorno do exilio.
Mallo e Luís Seoane mentres estiveron en Bos Aires non parece continuar no seu
retorno do exilio.
EN SÍNTESE
Luís Seoane e Maruxa Mallo viviron en Bos
Aires na mesma época e compartiron espazos de traballo e de sociabilidade,
tiveron os ensinos dun mesmo mestre e regresaron a España en épocas próximas.
Xunto a Manuel Colmeiro e a Manuel Ángeles Ortiz foron os artistas plásticos
exiliados españois na Arxentina que sostiveron a trama solidaria que facilitou
a outros recentemente chegados a inserción no campo artístico local.
Aires na mesma época e compartiron espazos de traballo e de sociabilidade,
tiveron os ensinos dun mesmo mestre e regresaron a España en épocas próximas.
Xunto a Manuel Colmeiro e a Manuel Ángeles Ortiz foron os artistas plásticos
exiliados españois na Arxentina que sostiveron a trama solidaria que facilitou
a outros recentemente chegados a inserción no campo artístico local.
Pódese albiscar o respecto e axuda mutua
que houbo entre Mallo e Seoane a través da correspondencia de ambos os dous
cara a outros amigos e polos comentarios radiais de Seoane. Ela foi recibida
calorosamente pola crítica porteña e el fíxose coñecer ao pouco de chegar polo
deseño das tapas de libros. Coincidiron en editoriais, galerías de arte e
faladoiros, compartiron amizades e relacións, pero cada un seguiu o seu propio
percorrido artístico, e os dous consolidaron un estilo persoal polo que poden
ser recoñecidos.
que houbo entre Mallo e Seoane a través da correspondencia de ambos os dous
cara a outros amigos e polos comentarios radiais de Seoane. Ela foi recibida
calorosamente pola crítica porteña e el fíxose coñecer ao pouco de chegar polo
deseño das tapas de libros. Coincidiron en editoriais, galerías de arte e
faladoiros, compartiron amizades e relacións, pero cada un seguiu o seu propio
percorrido artístico, e os dous consolidaron un estilo persoal polo que poden
ser recoñecidos.
Seoane foi un gran promotor da cultura
galega, cunha prolífera e variada actividade editorial e artística que grazas á
súa etapa muralista o fixo aínda máis visible para o gran público. Maruxa
Mallo, cunha produción acoutada e sólida de obras de gran calidade e
perfección, espertou a atención da elite cultural.
A vinculación que mantiveron como artistas
exiliados en Bos Aires apagouse ao regresar a España, ela a Madrid e el á
Coruña.
exiliados en Bos Aires apagouse ao regresar a España, ela a Madrid e el á
Coruña.
