GALLEGOS, AFIADE ESES COITELOS PARA MATAR CANALLAS!

Luis Giadás
Manuel Lugrís Freire na súa etapa


de emigrante en Cuba
Fotografía cedida por
Manuel Lugrís Rodríguez
Devoto admirador do Bardo de Bergantiños na Cova Céltica, o poeta e dramaturgo sadense Manuel Lugrís Freire será coma un fillo para Eduardo Pondal – abandonado polos seus familiares, octoxenario e case invidente – no derradeiro retiro coruñés deste: visitarao nas sucesivas pensións, velará o seu cadáver, ofreceralle un emotivo discurso fúnebre no cemiterio de San Amaro. Máis aínda: Lugrís cederá os dereitos da estrea da súa peza teatral “Estadeíña” para sufragar o busto ó vate pontecesán que promovía o Real Circo de Artesáns e que cincelaría Fernando Cortés Bugía, redactor gráfico de La Voz de Galicia e o primeiro –e efémero– concelleiro socialista da capital herculina. Non nos estrañemos, pois, que cando Lugrís sexa designado presidente da Real Academia Galega, dezasete anos despois do pasamento de Pondal, A Nosa Terra o saude como “o galego que axudou a Pondal”.
Consecuencia lóxica deste afecto é a pegada lírica que deixa Eduardo en Manuel. Comprobámolo no poema “¡A loitar!”, obra do sadense, aparecida na Revista Gallega e datada o 27 de abril de 1898. Comparte páxina con outros contertulios da Cova Céltica: Francisco Tettamancy Gastón e Eugenio Carré Aldao resucitan a “Oda al Dos de Mayo”, de Bernardo López García; Galo Salinas Rodríguez compara o Dous de Maio contra os franceses e o Dous de Maio do bombardeo do Callao por Méndez Núñez coa previsible –para el e, ilusoriamente, para a meirande parte dos españois– vitoria sobre os “sectarios del becerro de oro”; e, así mesmo, apelando, a ritmo de “Marsellesa”, á axuda francesa contra o “pesado aligátor do Misisipi” está Eduardo Pondal.


Mais Quen é agora o inimigo? Estados Unidos de América, o cal provocara a guerra co turbio afundimento do acoirazado “Maine” dous meses antes. Arrastrado polo fervor patriótico do momento, Lugrís bota unha chamada ó combate (“¡Gallegos, temos guerra cun pobo de piratas!”) do mesmo xeito que Manuel Curros Enríquez anima ós mariñeiros galegos a armarse en corso contra os denominados “yankees”, na despectiva linguaxe da época, ou o propio Pondal glosa ao xeneral español Weyler nunha “Oda”.
A cualificación de “piratas” non é gratuíta: Estados Unidos xa pretendera comprar Cuba por cento vinte millóns de dólares (Manifesto de Ostende, 1854) e a negativa do goberno Narváez, baixo a monarquía de Isabel II, leva ao apoio norteamericano ás expedicións “filibusteiras”, primeiro de patriotas cubanos e despois de contrabandistas anglosaxóns e de outras nacionalidades ata o punto de case estoupar o conflito entre España e a emerxente potencia americana cando son apresados e fusilados filibusteiros do barco “Virginius” , durante goberno de Castelar na I República (1873).
Prosegue Lugrís a súa arenga, que evoca remotamente a Espronceda cando clama: “¡Al arma! ¡Al arma! ¡Mueran los carlistas!”, tendo un aire cos peáns ou cantos bélicos de Tirteo, reiteradamente reproducidos nas estrofas do Bardo de Bergantiños: “Cun pobo (o yankee) que sesquence / que eisiste a nobre raza / que ten do celta o empuxe / do suevo a forza brava”. Nestes versos detectamos a influencia pondaliana: Celtas e suevos son os antergos heroicos dos actuais galegos, confundindo –como era lugar común na arqueoloxía e na literatura decimonónica, Murguía e Saralegui, por exemplo– aos construtores dos megalitos da Idade do Bronce cos moradores dos castros da Idade de Ferro.
“E sempre da vitoria / loureiros deu a España”. Refírese aquí Lugrís ao eloxio do Duque de Wellington, durante a Guerra de Independencia: “Españoles: dedicaos a imitar a los inimitables gallegos, distinguidos sean hasta el fin de los siglos por haber llegado en su denuedo hasta donde nunca nadie llegó”.
“¡Gallegos, afiade eses coitelos / para matar canallas!”. Este berro patriótico repite o esquema pondaliano: “Afiá vosas fouces, / afiade, galegos/ … / Segade con forza, / segade, galegos” (copiado, a súa vez, do “¡Bon cop de falç!”, de “Els Segadors”, o himno catalán). Idéntico simbolismo da fouce (instrumento da rebeldía do pobo) aparece en Rosalía de Castro, Curros Enríquez e Ramón Cabanillas; simbolismo que se repite tanto na cabeceira do xornal A Nosa Terra (a campesiña cortando a corda que enfronta uns caciques galegos contra outros) como no soñado escudo de Galicia que deseñara Alfonso Daniel Rodríguez Castelao: a fouce amarela e a estrela vermella do Apóstolo, sostidas pola serea dos Mariños, beireado este brasón polo significativo lema: “Denantes mortos que escravos”. Significativo igualmente é o título da publicación da Sociedade Nazonalista Pondal, asociación independentista arxentina de entreguerras: A Fouce.
“A proteición dos yanquis / aos cafres das sabanas / custounos moito sangue / e bágoas moi amargas. Evidencia aquí o apoio armamentístico (revólveres e rifles de repetición), económico (amparo ao Partido Revolucionario Cubano-Puertorriqueño, de José Martí) e propagandístico (as cadeas de xornais de Hearst e Pulitzer enriquecéronse alentando a hispanofobia con noticias falsas) de Estados Unidos ós crioulos (aquí, racistamente reducidos aos negros liberados que loitaban con eles, coma uns mambises ou guerrilleiros máis).
“Os fillos de Galicia / mortos alí, recraman / dos celtas fazañosos / unha exemprar venganza”. O mito de Breogán, descrito nas “Historia de Galicia” que elaboraron case simultaneamente Benito Vicetto e Manuel Martínez Murguía, renace nestes versos.
“A loita dende o ceo / aos nosos héroes chaman, / as somas (sombras) dos Nodales, / as de Gamboa e Lángara”. Cita Lugrís aos irmáns Gonzalo e Bartolomé García Nodales, exploradores do Estreito de Magallanes, baixo Felipe III; a Pedro Sarmiento de Gamboa, descubridor das illas Salomón e de Vanuatu, baixo Felipe II; Juan Cayetano de Lángara, almirante vencedor da escuadra inglesa na “Batalla do luar”, fronte ao Cabo San Vicente, baixo Carlos III.
“O noso esforzo pide / a nai, a nobre España; / o mundo enteiro espera / do celta outras fazañas”. En fin: perante un inimigo común, os galeguistas todos apertan filas a favor da “Babilonia”, como cualifica Pondal ao centralismo español.

Partillar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *