Quijote
Non había tenda, taberna, adral ou calquera outro faladoiro de Sada onde non se tivera falado del. Era un personaxe peculiar coa idade suficiente para ser avó inda que non o fora. Amosaba un refinado comportamento e un porte impoluto. Ía sempre de traxe escuro, camisa branca e un brillante escintilando no prendedor da súa garabata negra. Endexamais se esquecía de pór un pano da man xurdindo pola rañura do peto da solapa ou de levar os zapatos relucentes. Unha cabeleira miúda, que lle prateaba de sen a sen a caluga, e uns anteollos coas lentes arredondadas delataban a súa condición de home ben instruído. Viúvo e sen fillos, despois dunha vida ateigada de sobresaltos, deixárase acoller por un irmán, uns anos máis nova ca el, a quen unha enfermidade crónica non lle permitía moitos esforzos. Tal que, a súa dona –ben fermosa por certo– levaba o peso do fogar, así como os fillos maiores as rendas do negocio familiar: un vello muíño que xa fora dos avós maternos e que supoñía o sustento das moitas bocas que encher e buratos que tapar.
“Sentábase na butaca de caoba maziza” Orixinal de M. Suárez de Concha
Inda que circunspecto, Damián –que de tal maneira se chamaba- era moi falador e, á mínima, espallaba os seus recordos tinguidos de fantasía ó primeiro sufridor que se atopara para llos contar, e que, segundo el, non eran máis que o relato da súa propia vida.
Ao parecer, nacera nun afastado pobo castelán no seo dunha humilde familia labrega. Vivía namorado da terra que o vira nacer; do sol tinxindo de ouro as amplas chairas dos campos pardos; dos ceos azuis de azul inmenso; das noites de estrelas falangueiras… Afíxose a unha existencia pobre e sinxela… Pero afeito como estaba ó seu, tivo que marchar, aínda que non quería.
–Ti, Damián, es moi ben mandado e podes aproveitar moito os estudos no seminario. Xa temos falado có señor cura, e to-do esta arranxado para que marches axiña. –dixéronlle os pais.
E o pobre rapaz, arrabeando, arreou para o seminario sen o mais mínimo interese de estudar os latíns que alí se aprendían.
O gris interminable das paredes xigantes daquel vello edificio, ou os longos corredores zumegando tristura, convertéronse axiña nun cárcere para el. Acostumado como estaba a liberdade da vida do campo, a disciplina do seminario ía acabando coa súa saúde. Non foi quen de levar adiante máis estudos que os de aprender as catro regras e ler daquela maneira… Era visto que se Deus lle dera algunha virtude non era a do intelecto. Así que o seu titor, compadecido dos sufrimentos do pobre rapaz e sabendo que endexamais podería sacar adiante unha carreira sacerdotal, argallou o modo de sacalo do seminario. Falou cun vello amigo seu, monxe beneditino, coa intención de que o levase para o seu convento. Alí, a máis de dedicarlle tempo as oracións, traballaban aviando os viñedos e as terras de labor que posuían.
Pouco a pouco –e que lle ía facer?– foi acomodándose ós novos hábitos monacais, de tal xeito que comezou a destacar, entre todos os frades, polas súas extraordinarias habilidades agrícolas. Como unha das regras beneditinas obrigaban á lectura, a el déuselle por ler libros dedicados a plantas, árbores e toda clase de cultivos. Foi collendo soltura na lectura, e apaixonouse de tal maneira coa sabedoría que ía adquirindo que ata andaba ás escondidas na procura de tempo para ler. Logo de nada –con xa máis de trinta anos cumpridos– dedicado coma andaba arreo ó estudo e coidado das plantas, converteuse nun especialista na materia. Transcendeu tanto o seu prestixio que foi nomeado responsable absoluto das explotacións agrarias da Orde. Aquel nomeamento obrigouno a viaxar percorrendo, un por un, os conventos beneditinos do país. Pero ninguén sospeitaba a querenza que tiña co mosteiro de monxas de San Pedro das Dueñas, na provincia de León. O caso é que sempre algunha escusa levábao, máis do razoadamente aconsellable, a facerlles unha nova visita. Así foi que, cando estalou a guerra, colleuno parando nese convento e tivo que quedar alí ata que pasara o perigo. E claro, tantos días e días de obrigada confraternidade con aquelas indefensas monxas… E como xa con unha delas viña tendo algo máis que confianza… Sucedeu que, de moito escorrentar o frío invernal das terras leonesas coa quentura das carnes brancas daquela noviza, pasou o que había de pasar. E claro, os dous foron inmediatamente expulsados da Orde en canto se descubriu o tal contubernio.
A guerra aínda andaba espallando metralla sen parar, e Damián, que era un home de paz, veuse de súpeto recrutado, e coa mesma, pelexando no fronte cun fusil nas mans.
“¡De novo como no seminario…!” Estaba no sitio que non debera estar, e loxicamente, non foi capaz de botar un só tiro contra o inimigo, naquel escenario enchido de dor e sangue inocente remexéndolle as tripas. O sarxento, despois duns cantos arrestos e ameazas e sentíndose incapaz de facer bo del, mandouno de axudante para a enfermería. Pero alí tampouco asentou. Desfalecía co sangue dos feridos e tiñan que dedicar máis tempo en atendelo a el do que o el dedicaba a os mancados. Así que, o capitán da enfermería, por desfacerse daquel estorbo e tendo en conta o seus antecedentes relixiosos, non parou de argallar, ou remexer, ou encher instancias, ata conseguir dos mandos superiores que fose nomeado capelán do rexemento.
Rematada a guerra, acabóuselle o emprego de capelán e tiña que encontrar que facer nun pais cheo de fame e miseria. Pero a sorte chegoulle xenerosamente para ofrecerlle unha idea luminosa: De súpeto atopouse con dous xoves seminaristas que xa coñecía. Falou con eles ata enguedellalos con promesas de fazañas que haberían de ser loadas máis aló do sospeitado. Coa mesma púxose a traballar na obtención das acreditacións necesarias para fundar unha nova congregación baseada na comunidade que eles tres compoñían. E como mañas para ensarillar a calquera non lle faltaran nunca, conseguiu , máis cedo que tarde, o seu proxecto. Chamoulle: “Congregación da Cara Velada”. Argallou uns estandartes coa cara dunha virxe chorando, cun velo por diante, e mandou ós seus dous acólitos, de pobo en pobo, na procura de donativos para axuda das obras de caridade da nova congregación. Como a xente sinxela do rural ten bo corazón, conseguiron os cartos suficientes para que aquela idea collera corpo. Pero con tanta abundancia nas alforxas e tanto andar fóra da casa, aqueles dous xoves pedichóns comezaron a perderse. Nun pobo pedían cartos e no seguinte divertíanse sen medida coa maior parte do recadado. Axiña, coa indignación dos veciños, correron de boca en boca a súas orxías impensables. Ata que, un bo día, a Garda Civil foi tras deles dous e colléronos bébedos e nus no cuarto dun bordel en actitudes pouco axeitadas para uns frades. Coa mesma, tanto eles como o seu prior, foron acusados de estafa e condenados a once anos de cadea.
¡Volta a comezar coa reclusión! O pobre Damián en canto saía dun atranco xa estaba caendo noutro. Pero de novo a sorte presentóuselle con cantos de serea. Unha muller solteira e de moi boa familia, non tendo outra cousa mellor que facer, dedicaba a maior parte do seu tempo ás obras de caridade. Unha delas eran as visitas, de cando en vez, ós presos da cadea para darlles consolo e compaña na súa soidade. Logo de coñecer ó que para ela era un home ben guapo, e culto, e refinado, as visitas foron sendo cada vez máis frecuentes. Ela, namorada del coma unha tola, non parou ata que o pai, home moi rico e influínte, movese o que se tiña que mover para que o seu amado fora posto en liberdade.
Logo de que el fora posto fora da cadea, casaron e foron vivir a Madrid.
Aquela veu sendo a mellor estadía na azarosa vida de Damián. Cos cartos da súa dona, dabondo para no ter que escatimar en nada, montou con dous dos seus irmáns un negocio de alta costura. Un deles –o máis pequeno co que remataría vivindo en Sada– xa tiña en Madrid unha xastrería. E a outra, unha irmá do medio, era unha modista recoñecida e avezada sombreireira. O local, montado a todo luxo no máis florido da calle madrileña da Gran Vía, levaba o nome afrancesado de “Lilianne”. Contrataron a un arruinado conde italiano con moi boa presenza e mellores modais que, inda que esfameado e sen cartos, tiña unha excelente tarxeta de visita. O tal conde chamábase: “Paolo Poloniny de Besnier”. Cada nova tempada, o irmán xastre e mailo conde, facían a presentación das novas coleccións no luxoso Palace Hotel. O máis selecto da sociedade madrileña recibía con moito agrado as invitacións da casa “Lilianne”. Recibila coa sinatura do conde era todo un privilexio e sentíanse moi honrados.
Dado o ben facer da irmá modista e todo o seu equipo, a tal aventura rematou sendo un clamoroso éxito. Pero a envexa daquela muller rica, véndose fóra das louvanzas da xente, levouna a intervir no taller. Facendo valer o dereito que tiña pola súa doazón económica, nomeouse directora. E, como non sabía nin administrar, nin dirixir, nin nada, non fixo outra cousa que estragalo todo.
Damián, que non soubera, non quixera ou non puidera enfrontarse á súa dona, non tivo máis remedio que ver como pechaba o gran negocio familiar. Entón, coa orientación do seu sogro e os cartos, de novo, da súa muller, dedicouse a importación e venda de cereais para fariñas. Aquelo daba un xiro ó sedentario facer de cada día posto que agora non quedaba outro remedio que viaxar decotío. Nunha destas, tivo que achegarse ata A Coruña para atender un barco que fretara e que chegaba dende Arxentina cargado de millo. Nesta ocasión, levou con el ó irmán xastre co ánimo de que lle axudara a ir vendendo por Galicia os cereais. Foi así como, dito irmán, coñecería en Sada a filla do muiñeiro que remataría sendo a súa muller.
Aquelo das fariñas –outro bo negocio, por certo– , foise ó cabo do tempo ó garete. De novo os celos da dona de Damián puxéronse no medio. Durante as longas ausencias dos viaxes de traballo do seu aposto marido, arrabeaba imaxinándoo nos brazos doutras mulleres. ¡Volvíase tola…! Polo que, ó cándido e inocente marido, non lle quedou máis remedio que deixar de viaxar para coidar da súa dona. Pero aquela muller comezou a adelgazar de máis, tanto, que os médicos recomendaron un cambio de aires urxente.
Na procura de solucións para ó seus problemas, Damián, atopouse cunha adega que estaba á venda cun prezo moi bo na vila de Toro. Non o pensou dúas veces, fíxose con ela e, coa mesma, foi vivir alí coa súa dona.
Alugaron unha casa con xardín onde ela pasaba as horas pintando cadros namentres o seu home se ocupaba dos asuntos da adega. Pero os nervios ían comendo, paso a paso, a aquela muller que toleaba se non tiña ó seu home preto dela. Polo que, como a adega non precisaba demasiado da presencia do dono, xa que os empregados traballaban arreo con moito interese, Damián, púxose tamén a practicar a arte de pintar, coa intención de estar máis tempo xunto da súa dona. Resignado coa realidade, véndose só, sen fillos e xa vello para a loita contra dos atrancos, pensou en deixalo todo. Falou cun tal Secundino, que era o encargado da adega e home da súa confianza, e chegaron a un acordo: Damián cedíalle a adega a Secundino co compromiso deste de pasarlle unha renda vitalicia mensual a conta dun tanto por cento estipulado dos beneficios.
A renda ía chegando puntual e cubría as necesidades daquel home dedicado, exclusivamente, a coidar da súa muller enferma, que non tardou en morrer. En certo modo aliviado, Damián, volveuse para Madrid. Na casa que tiña herdada da muller e coa renda do Secundino podería vivir “¡ó fin!”, tranquilo.
Pero as rendas comezaron, pouco a pouco, a deixar de ser puntuais; logo a tardar moito en aparecer; e por último, a non chegar xamais. Damián tivo que ir vendendo o que lle quedaba, a casa incluída, para poder subsistir ata que o seu irmán pequeno levouno con el para Galicia.
Naquela casa do irmán, en Sada, ó carón da ponte do rio Maior, xunto da praia, atopou a serenidade que tanto esquecera.
Ás noites, despois de cear, sentábase na butaca de caoba maciza, tapizada con coiro azul escuro, que trouxera de Madrid a contarlle historias ós nenos apouvigados polo chan ó seu arredor. Víaselle feliz. Cruzaba as pernas e, co máis pequeno deles arrandeándose no seu pé movible, enfeitizábaos a todos. Ás mañás, sen esquecer ningunha, saía cara a igrexa de Sada de Arriba para escoitar misa. Cun rosario na man, absorto nos seus rezos ou quen sabe que pensamentos, camiñaba, coma era propio del, mantendo a súa egrexia compostura. Pero, o caso é que, consciente ou non, atronaba cos gases que a cada pouco, indefectiblemente, deixaba que soasen ó ritmo do seus pasos. De tal xeito que, inda que fora un contrasentido, chegou a gañarse, por méritos propios máis que sobrados, o alcume de: O Peideiro da Ponte.
