Co alzamento militar do 18 de xullo de 1936 iniciouse unha cruenta guerra, un enfrontamento bélico que demandou a contribución dun amplo continxente de persoal sanitario para atender aos feridos nas diferentes frontes. En Galicia, en mans dos sublevados, sucedéronse os chamamentos das autoridades golpistas aos profesionais para a súa incorporación nas unidades sanitarias. Así, en Santiago, lugar singular pola relevante presenza da Facultade de Medicina, no mesmo mes de xullo de 1936 o médico falanxista Manuel López Sendón (1909-1985) convocou a colegas co obxectivo de que ofreceran os seus servizos á Junta fascista de Burgos. Nesa reunión, Lorenzo Gironés Navarro (1902-1955), catedrático de Patoloxía Xeral da universidade, enfrontouse a López Sendón. Iso ocasionaríalle numerosos problemas, pois o colega falanxista insistiría nas denuncias e o faría desde unha evidente posición de poder, xa que sería nomeado o 30 de xuño de 1938 subxefe provincial da Coruña de Falanxe, sendo xefe provincial en 1940.Amigo de Barcia porén de orientación ideolóxica ben diferente era o médico Ramón Baltar Domínguez (1902-1981), quen, recen licenciado empezara a traballar como cirurxián no sanatorio familiar e, en 1928, gañou a oposición á praza de médico axudante da Beneficencia provincial. Na guerra foi nomeado «capitán médico asimilado» e en decembro de 1936 pasou a formar parte da comisión encargada de organizar os servizos hospitalarios de cirurxía de guerra en Santiago, onde, desde xaneiro de 1937, exerceu a xefatura dun servizo de cirurxía de 150 camas no Hospital Militar de San Caetano. Mobilizado como xefe de equipo cirúrxico, estivo destinado na fronte de Asturias e Aragón, dentro do 8º Cuerpo de Ejército de Galicia, retornando despois ao hospital de San Caetano.
http://culturagalega.gal/albumdaciencia / https://es.m.wikipedia.org/wiki/Archivo:Doctor_Barcia_Goyanes.jpg
No libro comentado, o experimentado cirurxián escribiu un amplo e interesante artigo sobre “Fisiopatología, clínica y tratamiento delas heridas recientes de guerra”. Nel incluíu debuxos e fotos das feridas e describiu os efectos xerais das lesións nos tecidos e os fenómenos que acontecen a nivel celular. Analizou as feridas producidas por pequenos proxectís de arma de fogo, arma branca e grandes proxectís explosivos. Asemade, tratou sobre as manifestacións clínicas inmediatas das feridas, síntomas, dor, hemorraxia e shock e as infeccións provocadas. Rematou falando dos primeiros momentos da asistencia aos feridos de guerra, curas de urxencia en postos de socorro avanzado e primeira cura no hospital de sangue.
En 1932 Baltar obtivera por oposición a praza de profesor axudante de Anatomía e Patoloxía Cirúrxica e de auxiliar de Cirurxía na Facultade de Medicina de Santiago. Un mes despois do golpe de Estado de 1936, foi suspendido cautelarmente de emprego e soldo na facultade pola autoridade militar-gobernativa, como lle acontecería ao seu irmán Antonio. A esa medida «preventiva» inicial seguiu o sometemento ao proceso de «depuración» do profesorado que o bando fascista aplicou co fin de revisar o perfil ideolóxico dos docentes e asegurarse a lealdade ao novo Réxime. Nese sentido, o decreto 66 de 8 novembro de 1936, publicado no BOE o 11 de novembro, creou comisións encargadas do tema. Os membros delas eran designados polo presidente da Junta Técnica del Estado a proposta da Comisión de Cultura y Enseñanza, que presidía José María Pemán, que nunha circular de 7 de decembro concretaba o procedemento. As comisións debían elaborar un informe sobre os profesores «depurados», co prego de cargos e defensa do inculpado, tomando a decisión final a Comisión de Cultura y Enseñanza.
A Comisión depuradora abriu expediente sancionador a varios profesores da Facultade de Medicina e foron sancionados Villar Iglesias, Novo Campelo e Ramón Baltar. Rematados os expedientes, a Novo e Villar fóronlle eliminadas as sancións, non así a Ramón Baltar. E por Real Orde de 3 agosto de 1939 sería sancionado con inhabilitación perpetua para o exercicio de cargos directivos e de confianza. Asemade, Ramón tamén sufriu a depuración da Deputación provincial, entidade administrativa da que dependía como médico da Beneficencia provincial. E no proceso represor non faltou o Consello de colexios médicos; este ente, supostamente profesional, desenvolveu un expediente sancionador en base á Orde de 6 de outubro de 1939.
Todo o labor persecutorio comentado supuxo obvios trastornos para Ramón Baltar e a súa familia, pero cando volveu da fronte e rematou a guerra continuou coa súa actividade profesional no hospital provincial, no Sanatorio Baltar e na Facultade de Medicina. Mais o que non obtiveran as autoridades franquistas, retiralo das aulas universitarias, foi quen de acadalo o decano da facultade, Antonio Novo Campelo. En 1945 Novo decidiu fixarlle un horario que ocupaba as horas da metade da mañá, algo que, como ben debía saber, impediría a Ramón desenvolver a súa consulta privada.
O seu irmán Antonio (1906-1970), tamén profesor da Universidade compostelá e demócrata, fuxira cara Arxentina en decembro de 1936. No proceso contou, entre outros, coa axuda do médico Carlos Colmeiro Laforet (1906-1988). A Colmeiro detivérono en abril de 1936 polas actividades conspirativas e violentas desenvolvidas e proxectadas pola Falanxe galega, e despois de saír da cadea foi nomeado, en novembro de 1936, Xefe da Falanxe na provincia da Coruña. Colmeiro, ademais de fascista era un excelente médico e coñecía a Ramón e Antonio Baltar, con quen coincidiu na Facultade de Medicina e cos que compartía especialización en cirurxía e xinecoloxía.
Antonio instalouse no exilio arxentino, do que formaban parte o seu parente Ramón Rey Baltar e persoas como Ramón Suárez Picallo, un dos que da nome á asociación que publica esta revista. En 1953 tivo lugar a inauguración do Sanatorio de Centro Gallego de Bos Aires, evento para o que convidaron a Ramón. A circunstancia deu lugar a unha experiencia singular, pois os dous irmáns Baltar operaron xuntos, algo que non o facían desde os anos trinta no sanatorio do pai, en completa sintonía técnica, como se non pasaran os anos.
