Dictados para un salvamento emocional
Paris Joel
Celya, 2017
Páxinas: 70
ISBN: 978-84-16299-62-1
Dictados para un salvamento emocional é o primeiro libro de poemas en papel de Paris Joel, cantautor sadense ben coñecido pola maioría de nós. No libro, Paris descríbese como “cantor de puerta a puerta”, e de feito os versos escritos nestas páxinas nalgúns intres estás a escoitalos no canto de lelos. Transitan por eses versos e poemas camiños, mares e augas, lumes e invernos, días grises… “Afuera las calles de ceniza / auguran un día gris / que aguarda hombres sin chimeneas”.
Pero o poetacantor, cal aedo antigo, non deixa de procurar ese salvamento emocional do que fala o título en cada liña, achegándose verso a verso á luz, á Ítaca de todas as sendas percorridas, transitando os océanos da vida a través dos seus ollos de neno para redescubrir o amor unha e outra vez baixo as súas diversas formas, nunha viaxe consciente da que nos fai partícipes e compañeiros. “Si no estás te canto y vuelo hacia ti”, e con el voamos, entre o poemar e as notas rachadas desa guitarra vella que, conta, leva nas mans, en loita constante contra o abandono do corazón, enchéndonos as veas con optimismo, porque “la tormenta pasa, como todo”, agás talvez as ausencias, mais coa mirada chantada no horizonte poderemos vivir gozando de “amistad verdadera, de atardeceres y arrecifes de coral”.
Vanesa Santiago
Meirás. Un pazo, un caudillo, un espolio
Carlos Babío Urquidi
Manuel Pérez Lorenzo
Fundación Galiza Sempre,
2017
Páxinas: 416
ISBN: 978-84-936100-9-8
Da man da Fundación Galiza Sempre publicouse hai meses o que é ao meu entender o mellor libro no eido historiográfico dos últimos anos. Co título Meirás. Un pazo, un caudillo, un espolio e baixo a responsabilidade de Carlos Babío e Manuel Pérez, este traballo supón un avance substancial nun episodio que pode parecer local pero que é un retrato dun réxime fagocitario como foi o franquismo.
Estruturado en cinco capítulos, o devandito libro comeza pola xénese do edificio e segue co inicio de todo este proceso que é un intento das elites coruñesas para achegarse a Franco, agardando medrar en influencia. Para isto articulan unha campaña de recadación coa experiencia das xa realizadas desde o golpe de xullo de 1936, presentada mesmo a día de hoxe polos acólitos do ditador como voluntaria mais que os autores do libro logran demostrar como forzada coa documentación achegada. Interesantes son por exemplo, os casos dos Concellos de Oleiros, Carral e Teo, xunto coa presenza ubicua de personaxes como Pedro Barrié (un dos maiores financiadores do golpe e gran beneficiario do mesmo, como demostra o feito de facerse co control da eléctrica de José Miñones, deputado republicano fusilado no Campo da Rata) e Alfonso Molina, nesa altura enxeñeiro xefe da Deputación e cun papel político e social destacado nas vindeiras décadas. A chamada “Suscripción Pro Pazo” ábrese en maio de 1938 cunha carta a cada alcalde da provincia coruñesa con pregos para sinaturas, follas para a confección de listaxes e instrucións do seu cometido. Establecíase un importe a satisfacer por cada Concello, debendo remitir este o recadado á “Junta Pro Pazo” a través do Banco Pastor. Moi claro é o caso de Carral, onde son constituídas oito comisións locais (unha por parroquia) integradas por cregos, Falange e mestres. Dado o fracaso xeral desta recadación, a “Junta Pro Pazo” decide pedir un crédito a repartir entre os Concellos para facerlle fronte á situación, o que conleva que o gasto vai recaer principalmente nas administracións. Diante da insuficiencia do anterior, optouse polo desconto das nóminas de traballadores do sector público e privado nun proceso sen fin nun estado de contas confuso administrado por Barrié e que nos leva a deducir que non se sabe o custe final do Pazo.
En paralelo, a extensión do terreo regalado a Franco vai medrando desde os sesenta mil metros cadrados iniciais ao máis do dobre que ten actualmente, con sucesivas ampliacións da man do propio Barrié pagando ou sen pagar, sempre con métodos coercitivos e Alfonso Molina, redactor dun proxecto de ampliación da estrada executado pola Deputación e regalado posteriormente ao caudillo. As obras con fondos públicos sucédense durante décadas: abastecemento de augas, melloras no Pazo e xardíns, construción de aloxamentos para persoal civil e militar, unha empresa de explotación agraria, incorporación de patrimonio artístico como as estatuas da Catedral de Santiago xunto á poxa amañada da Casa Cornide da Coruña da man de novo de Pedro Barrié (1962), nun conxunto de actuacións que fan do espolio un calificativo mesmo moderado.
En definitiva, un libro que vén cubrir un baleiro importante e que resulta fundamental no coñecemento da nosa historia contemporánea, facendo unha gran contribución ao debate político da actualidade.
Uxío Pedreira
Nos pagos de Huinca Loo
Xavier Alcalá
Ediciones Nós, 1982
Páxinas: 188
ISBN: 978-84-754000-3-7
Publicada en 1982 pola histórica Ediciones Nós, a mesma editorial que a traduciría ao castelán como Cristiano Muerto, e reeditada por Galaxia, a novela de Xavier Alcalá segue de actualidade grazas a unha nova tradución, do ano 2016, no selo Mar Maior co título de Huinca Loo, un arroyo en la frontera.
Con Nos pagos de Huinca Loo, Alcalá comezou un ciclo narrativo dedicado á Pampa arxentina, continuado por Viaxes no país de Elal (1992) e Latitude Austral (2011), que Galaxia comercializa nunha colección titulada Soños e aventuras no sur do mundo. Nela o autor retrata a colonización da Pampa e a forxa das grandes fortunas dos primeiros facendados que conquistaron aquel afastado recanto do mundo, nun tempo, os finais do século XVIII, no que Arxentina tivo –e perdeu– a oportunidade de se converter en potencia mundial, dacabalo das súas exportacións e as súas materias primas.
O protagonista, Santiago de Castro-Williams, é o arquetipo de facendando pampino: de orixe española, galega neste caso, herdeiro dunha inmensa fortuna legada polo seu pai, Luis de Castro, educado nas mellores escolas de Inglaterra, debátese entre a frivolidade lene da burguesía ociosa e a brutalidade sensual da rigorosa vida da Pampa. A súa facenda, «A Raquelita», conta as cabezas de gando por ducias de milleiros, as súas extensións de terreo son meirandes que algunhas rexións europeas e producen máis gran que aquelas. Propietario case incluso da vida dos seus peóns, vive, porén, atormentado polas incógnitas que rodean a figura lendaria do pai, e ao misterio vergonzante que o levou a abandonar España e a fuxir a América.
Todo o cal levará a Santiago a desafiar os convencionalismos establecidos e a escribir una biografía do seu pai, celebrada ao principio, polémica e molesta á fin, que remata por ser unha obra metaficcional, titulada tamén Nos pagos de Huinca Loo, un máis dos recursos autorreferenciais dunha novela na que o propio protagonista sábese personaxe literario, e na que o autor amósase moi cómodo e mesmo divírtese xogando coas ferramentas que lle permiten artellar a súa creación.
Con 188 páxinas divididas en sete capítulos, e narrada empregando diversos puntos de vista –narración heterodiexética, intradiexética, extractos de diarios, xornais e outros textos– , mestura elementos da novela histórica, da novela de costumes e, dalgún xeito, das historias de fronteira, de mundos en formación onde as identidades están a construírse. Onde galegos, vascos, daneses, italianos… chegaron deixando atrás un mundo vello e miserento para dar pulo a unha terra que se abría cara o futuro. Poderiamos dicir que a Pampa é, para os galegos, onnoso propio Far-West.
E Xavier Alcalá acada transmitírnolo cunha fonda sensualidade: a calor, o sol, o po dos camiños, o sangue, os ríos, o ar morno e maino dos solpores da Pampa, roto polo bruar do gando o polo ouleo dun can solitario. Todo
cuberto por una profunda sensación de traxedia inexorable, dun fado que pesa sobre os personaxes para precipitar a consecuencia das paixóns, sexa o amor e a luxuria na forma da viúva Teresa, ou a rabia e o odio racial encarnada no indio Carlitos. Pois a colonización da Pampa e as grandes riquezas construíronse sobre a carraxe dun pobo aldraxado e desposuído da súa terra.
Pódese considerar que Nos pagos de Huinca Loo é, deste xeito, un fito na literatura contemporánea galega, porén dunha lectura doada e non demasiado extensa, polo que supón tamén un bo xeito de achegarse á obra de Xavier Alcalá. A edición orixinal de Nós permite, por outra banda, ler o texto nun galego previo á normativa de 1983, cunha forma, tanto no léxico como na ortografía, moi próxima ao portugués.
Tomás Rivera
Dictados para un salvamento emocional
Nos pagos de Huinca Loo
