Amara Fontão
Ás veces a xente fica abraiada cando abro a boca. Non porque diga nada que lles chegue ao sentimento ou lles cambie o xeito de olla-lo mundo. Algúns chegan a traducir o seu pasmo: ¿y tú por que hablas gallego? Non son unha persoa calada, e menos unha persoa que cala; mais nunca fun quen de responder de veras. Formuláronme a preguntiña do demo ben veces, e non por isto minguaron a rabia e a pena que me envolven cada vez que non atino a atopar as verbas para facerlles comprender. No momento saio do paso con palabras ocas; “porque é a miña lingua”, “porque estamos na Galiza”, “e ti por que falas castelán?”
Hoxe escribo a resposta que endexamais cheguei a dar, co corazón limpo tralas chuvias de marzo e na tranquilidade dun mar que coñeceu a tempestade. Coma todo, é a auga o primeiro motivo. A que fixo que o meu fose un mundo de verdor cinguido, a que me aprendeu a ledicia de cada raiola de Sol e a que entre bicos de salitre xogou infinidade de horas comigo. Mais a auga -nin ningún outro elemento do meu persoal Universo- veu a presentarse coma tal. Foron os meus guías os que me agasallaron as palabras, enredándome para sempre no pensamento. Ao darme a súa lingua, estes guías pasaron ser unha parte de min. Cando dixen por vez primeira auga non o souben, mais agora decátome do valor case místico que ten o ser posuidora da palabra, a única herdanza verdadeira.
De entre todos os devanceiros que tomaron, adaptaron e pasaron a nosa cultura até min, é a miña avoa a que se tornou no meu faro. Grazas á fala lévoa sen precisala ao meu carón, sabéndome portadora doutras que nin tan sequera coñecín. Estas raíces lonxe de apresarme ao chan fanme máis libre, xa que sei que levo todo o que preciso. A avoa-faro segue a me iluminar na noite da véspera de completar oitenta e cinco voltas ao Sol, sen se marear un chisquiño. Grazas a ela navego polo mundo entoando cantos de serea. Con ela viaxo sen me mover; tamén é máquina do tempo. Provén dunha sociedade rural, tradicional e precapitalista bastante afastada da actual; fascinada polo ‘progreso’ á vez que crítica. De mil xeitos vítima das violencias e inxustizas patriarcais e machistas, sempre me insistiu en cultivar a obediencia e o altruísmo. Malia isto, teño que confesar que é unha axente dobre, pois lidera unha revolución sen precedentes no seu fogar, cando clandestinamente me di que ‘non me deixe facer’. Ela non tivo a chance de estudar, de viaxar ou sequera de escoller a cor do vestido en tantos anos de loito. Pregunteille sendo eu ben cativa que lle gustaría ser de maior. Díxome que profesora, aínda que case non sabía ler e escribir. Ao seu xeito deume a entender o enorme poder que dá o saber, fundamental en calquera intento de emancipación. Malia non ser graduada de ningún tipo, foi a mellor mestra que tiven. A súa intelixencia non evita a súa natural intuición e a súa confianza no destino, xa que ve a vida en gran parte na forma que lle aprenderon e que á súa vez foi aprendida doutros, continuando así até o infinito. Maxicamente, ela transmíteme a voz de milleiros de persoas, xa que a nosa lingua é a alma viva da súa xente. Non serei eu quen deixe morrer o espírito de Breogán. De morrer este, tamén morrería eu. Por iso falo galego.
As persoas temos o dereito de crear a nosa propia identidade. Cando tomamos esta liberdade e tornamos en seres auténticos, temos a obriga de confrontar as inxurias das mans opresoras e das linguas secuestradas. Os supostos valores de individualismo e democracia das sociedades capitalistas resultan hipócritas cando vemos e experimentamos odio polo feito de diferenciarnos, o que sucede demasiado a miúdo na Galiza. Mais non nos confundamos, non somos mártires nin profetas, senón que gozamos de vivir de acordo co que somos e guiadas polo noso instinto.
Fotografía cedida pola autora
Porque para ser reivindicativas, primeiro debemos ser. Tampouco somos parvas ou sandías, polo que tantas veces nos toman os que – como dicía Castelao- “por creren que sendo diferentes somos contrarios a eles e confunden a dureza para deixarse asimilar coa dureza para asimilar”.
Ao final do día resulta que os meus motivos para falar a miña lingua son puro egoísmo, pois é o amor propio e o desexo de supervivencia o que me move. Porque entendo que eu formo parte de algo maior, que á súa vez forma parte do Todo. Soamente entendéndose a si se pode entender o resto.
