Edmundo Moure Rojas
E as chamas que queiman o carballo viril e teste, nada
poden contra estas memorias transeuntes, de fíos de non
se sabe que novelo veñen, nin quen tece con eles.
Álvaro Cunqueiro
Micaela ós 28 anos
BIOGRAFÍA* Micaela Souto Portela naceu no casal de A Ermida, concello de A Baña, provincia de A Coruña, o 12 de febreiro de 1921, filla de pai galego, o tipógrafo e violinista Baldomero Souto Veiga, e de nai asturiana, -filla de pai galego- a mestra de escola Naulina Portela Novoa. Emigrou coa súa nai e dous irmás máis novas, Rosario e Isabel, a Buenos Aires, no ano 1937, logo do asasinato do seu pai a mans de falanxistas, acontecido nas rúas de Ferrol.
Dixo de si mesma que era unha “devoradora de libros” e “simple escribidora”. Traballou como xornalista para os diarios La Nación e El Imparcial de Buenos Aires, e escribiu notables reportaxes sobre o Primeiro Congreso da Emigración Galega, celebrado na capital do Plata en xullo de 1956. Foi amiga de Ramón Suárez Picallo e de Eduardo Blanco Amor. Tamén frecuentou ao pintor e poeta Luís Seoane e ao célebre bohemio e axitador cultural Arturo Cuadrado Moure.
En 1957 trasladouse a Chile, xunto ao seu home, o xeólogo e empresario finlandés Arkos Nurmi, con quen non tivo fillos. Viviu en Santiago deica finais de 1990, colaborando en diarios e revistas como “La Época”, “Fortín Mapocho” e “La Manivela”. Participou activamente nas tarefas culturais de Lar Gallego de Chile, xunto ao seu amigo, o escritor Edmundo Moure. Entre 1980 e 1985 impartiu cursos introdutorios de Lingua e Cultura Galega e dirixiu obradoiros de poesía e narrativa en Casa Moure.
No libro “Gente de la Tierra” Moure recolle a seguinte testemuña, de boca de Micaela: “La muerte nos ha perseguido. Mi hermana Isabel desapareció en un accidente aéreo, en el Uruguay, cerca de Tacuarembó, cuando indagaba sobre el verdadero origen de Carlos Gardel (entusiasmada por las profusas investigaciones hechas por el gallego Manuel Suárez)…
A Rosario se la llevó una mala peste, allá por 1949. Mi primer marido, el hiperbóreo, ya lo sabe usted, padeció de una grave enfermedad que le llevaría a la locura antes de finar… El segundo, duró menos que una primavera… La soledad ha llegado a ser para mí una buena compañera; hay que saberla manejar como a un hombre, es decir, con cariño y firmeza”.
Micaela casou en segundas nupcias, en 1986, con Fausto Irigoyen, próspero comerciante vasco, de quen enviuvou, dous anos máis tarde. A súa sona de meiga e curandeira provocou que a policía chilena pensara nun uxoricidio por envelenamento. Non se acadaron probas que a incriminasen; porén, na vila de San Bernardo os veciños aínda aseguran que se tratou dun crime.
No mes de xaneiro de 1991, Micaela foi residir na afastada illa de Chiloé (a Nova Galicia) dos seus soños. Alí comezou a preparar unha selección de textos autobiográficos que levarán por título “Memorias Transeúntes”.
ENCONTRO
Foi un martes de maio de 1980. Luis Sánchez Latorre (Filebo), á sazón
presidente da Sociedade de Escritores de Chile, organizou tres conferencias
sobre literatura galega, con autores que eran do seu gusto e coñecemento: Rosalía
de Castro, Ramón María del Valle- Inclán e Julio Camba. Desenvolvéronse os días
14, 15 e 16 de maio (mércores, xoves e venres, dado que o Día das Letras
Galegas, escollido orixinalmente para culminar as xornadas, caía en sábado).
Correspondeume abrir os fogos coa miña amada Rosalía. Logo dunha exposición de
vinte minutos, ofrecín a palabra aos circunstantes. (Pouco antes de comezar o
acto, chamoume a atención unha muller alta, de airoso porte, peiteada con moño,
de fronte ampla e vivaces ollos garzos; aparentaba uns cincuenta años, malia que
logo souben que tiña sesenta). A dama en cuestión alzou a man e dixo: -“Rosalía
morreu no verán de 1885, na súa casa de A Matanza, en Padrón; foi o 15 de
xullo, día mércores. En vida non foi estimada polo seu excelso valor literario;
máis ben foi perseguida polo seu valente apoio á muller labrega de Galicia e pola
súa sospeitosa condición de muller intelixente e creativa. Mais ao seu funeral
asistiron dignitarios, intelectuais de club e chistera –todos machos-,
políticos e cretinos de variada condición… Un poeta novo –Manuel Curros Enríquez-
quixo ler un discurso; prohibíuselle de xeito tallante. Daquela, pediu declamar
un breve poema. Subiu ao estrado e recitou, con voz rotunda e emocionado
timbre: Do mar pola orela/
mireina pasar/ na frente unha estrela/ no bico un cantar/ E vina tan soia na
noite sin fin/ que inda recéi pola probe da tola/ eu que non teño quen rece por
min/ A musa dos pobos que vin pasar eu/ comesta dos lobos/ comesta morreu/ Os
ósos son dela que vades gardar/ Ai dos que levan na frente unha estrela/ ai dos
que levan no bico un cantar…
presidente da Sociedade de Escritores de Chile, organizou tres conferencias
sobre literatura galega, con autores que eran do seu gusto e coñecemento: Rosalía
de Castro, Ramón María del Valle- Inclán e Julio Camba. Desenvolvéronse os días
14, 15 e 16 de maio (mércores, xoves e venres, dado que o Día das Letras
Galegas, escollido orixinalmente para culminar as xornadas, caía en sábado).
Correspondeume abrir os fogos coa miña amada Rosalía. Logo dunha exposición de
vinte minutos, ofrecín a palabra aos circunstantes. (Pouco antes de comezar o
acto, chamoume a atención unha muller alta, de airoso porte, peiteada con moño,
de fronte ampla e vivaces ollos garzos; aparentaba uns cincuenta años, malia que
logo souben que tiña sesenta). A dama en cuestión alzou a man e dixo: -“Rosalía
morreu no verán de 1885, na súa casa de A Matanza, en Padrón; foi o 15 de
xullo, día mércores. En vida non foi estimada polo seu excelso valor literario;
máis ben foi perseguida polo seu valente apoio á muller labrega de Galicia e pola
súa sospeitosa condición de muller intelixente e creativa. Mais ao seu funeral
asistiron dignitarios, intelectuais de club e chistera –todos machos-,
políticos e cretinos de variada condición… Un poeta novo –Manuel Curros Enríquez-
quixo ler un discurso; prohibíuselle de xeito tallante. Daquela, pediu declamar
un breve poema. Subiu ao estrado e recitou, con voz rotunda e emocionado
timbre: Do mar pola orela/
mireina pasar/ na frente unha estrela/ no bico un cantar/ E vina tan soia na
noite sin fin/ que inda recéi pola probe da tola/ eu que non teño quen rece por
min/ A musa dos pobos que vin pasar eu/ comesta dos lobos/ comesta morreu/ Os
ósos son dela que vades gardar/ Ai dos que levan na frente unha estrela/ ai dos
que levan no bico un cantar…
O auditorio da
nosa vella SECH ficou enmudecido. Micaela concluíu: -“Non hai elocuencia meirande
que a da poesía nin canto máis fondo que o ofrecido polo seu pobo, na voz dun
entrañable bardo, á máis grande poeta galega”.
nosa vella SECH ficou enmudecido. Micaela concluíu: -“Non hai elocuencia meirande
que a da poesía nin canto máis fondo que o ofrecido polo seu pobo, na voz dun
entrañable bardo, á máis grande poeta galega”.
Un aplauso atronador estalou no
salón. Terminada a cerimonia, mentres bebíamos un viniño modesto e algo ácido
(como o “viño da casa” que nos daba en A Touza o curmán Eladio), achegueime a
ela, mireina aos ollos e souben que a coñecía dende antano. Son Micaela Souto
Portela, díxome, con voz grosa e sensual.
salón. Terminada a cerimonia, mentres bebíamos un viniño modesto e algo ácido
(como o “viño da casa” que nos daba en A Touza o curmán Eladio), achegueime a
ela, mireina aos ollos e souben que a coñecía dende antano. Son Micaela Souto
Portela, díxome, con voz grosa e sensual.
Compartimos entrañable amizade
durante vinte años, xusto o lapso que separaba os nosos nacementos. Despois da
súa partida e estancia en Chiloé, vímonos de tarde en tarde, mais sabíamos unha
do outro, porque nos buscabamos como a agua busca as pedras cantareiras do río.
Ela viviu comigo uns meses, na miña cabana de campo, no Rincón de la Florida. Amámonos,
sen que gozáramos desa intimidade dos corpos que axita os lazos dunha muller e
dun home cando conviven ou cando comparten a que nunca alcanza a perfecta
plenitude; abondábanos o tacto das mans, a elocuencia das olladas, as palabras,
eses diminutivos galegos que Micaela só empregaba para o noso cariño secreto.
durante vinte años, xusto o lapso que separaba os nosos nacementos. Despois da
súa partida e estancia en Chiloé, vímonos de tarde en tarde, mais sabíamos unha
do outro, porque nos buscabamos como a agua busca as pedras cantareiras do río.
Ela viviu comigo uns meses, na miña cabana de campo, no Rincón de la Florida. Amámonos,
sen que gozáramos desa intimidade dos corpos que axita os lazos dunha muller e
dun home cando conviven ou cando comparten a que nunca alcanza a perfecta
plenitude; abondábanos o tacto das mans, a elocuencia das olladas, as palabras,
eses diminutivos galegos que Micaela só empregaba para o noso cariño secreto.
Un
día calquera marchou a Chiloé, para quedar alí ata os seus últimos anos de
vida, cando fixo a súa viaxe derradeira a Puerto Williams, o poboado máis
austral do mundo, onde tivo lugar o seu pasamento o 10 de febreiro de 2010. Hai
poucos días, recibín unha enorme caixa cos seus libros –falo da biblioteca- e
coas súas cartas e manuscritos que un día ordenarei para dalos a coñecer coa
dignidade que lles corresponde. Micaela nunca publicou un libro. Padecía dun
prurito de humildade que prodigaba para min, tratando de facerme menos vaidoso
e ególatra. Era a máis extraordinaria coñecedora da literatura galega e da
poesía española. Ninguén coma ela dominou as obras dos grandes prosistas da
Xeración Nós e dos grandes poetas do 27 hispano, entre os cales o seu preferido
era Luis Cernuda. Axudábame nas miñas crónicas e textos; ás veces eu pregáballe
que me deixara poñer o seu nome ao pé dos escritos, como xusta autoría, ao que
se negaba rotundamente. –“Edmundo- díxome, non quero que publiques nada co meu
nome nin que me cites mentres eu pise este mundo van e mesquiño”-.
día calquera marchou a Chiloé, para quedar alí ata os seus últimos anos de
vida, cando fixo a súa viaxe derradeira a Puerto Williams, o poboado máis
austral do mundo, onde tivo lugar o seu pasamento o 10 de febreiro de 2010. Hai
poucos días, recibín unha enorme caixa cos seus libros –falo da biblioteca- e
coas súas cartas e manuscritos que un día ordenarei para dalos a coñecer coa
dignidade que lles corresponde. Micaela nunca publicou un libro. Padecía dun
prurito de humildade que prodigaba para min, tratando de facerme menos vaidoso
e ególatra. Era a máis extraordinaria coñecedora da literatura galega e da
poesía española. Ninguén coma ela dominou as obras dos grandes prosistas da
Xeración Nós e dos grandes poetas do 27 hispano, entre os cales o seu preferido
era Luis Cernuda. Axudábame nas miñas crónicas e textos; ás veces eu pregáballe
que me deixara poñer o seu nome ao pé dos escritos, como xusta autoría, ao que
se negaba rotundamente. –“Edmundo- díxome, non quero que publiques nada co meu
nome nin que me cites mentres eu pise este mundo van e mesquiño”-.
Cumprín a
súa solicitude, en parte, porque cedín á tentación de publicar artigos e
crónicas asinados co seu querido nome (asunto xa dito e comentado). Agora
ordenarei os seus magníficos papeis; o que no poida publicar en folios,
incorporareino á biblioteca virtual de Internet. Nesta primeira testemuña de
escritura –súa e miña- dou a coñecer algo dos nosos vínculos e da nosa luminosa
afinidade, feita unha soa voz.
súa solicitude, en parte, porque cedín á tentación de publicar artigos e
crónicas asinados co seu querido nome (asunto xa dito e comentado). Agora
ordenarei os seus magníficos papeis; o que no poida publicar en folios,
incorporareino á biblioteca virtual de Internet. Nesta primeira testemuña de
escritura –súa e miña- dou a coñecer algo dos nosos vínculos e da nosa luminosa
afinidade, feita unha soa voz.
HÓSPEDES
Moure apareceu por estes eidos chilotes
en 1986, xunto a Micaela Souto. Abeiraron na casa de don Tono (Antonio
Cárdenas, o noso querido e relembrado folclorista, pai de Renato), unha tarde
na que eu cociñaba un peixe serra ao forno, con patacas, cebola frita e
pementos. Moure pode viaxar miles de quilómetros en calquera dirección e
chegará, sen titubeos, ao mellor compango. Don Tono quedou fascinado con
Micaela; foi un frechazo de Diana no corazón do solitario Eros chilote. Logo de
dous días de compartir a palabra e o viño, coas súas noites de longas conversas
a través das cales se entrelazarían os célebres Diálogos Caleños, Moure marchou con rumbo ás illas das canles;
quería visitar Caguach, a pequena illa en cuxa igrexa álzase a marabillosa
efixie de Xesús Nazareno, traída por misioneiros xesuítas no século XVII, de
autor anónimo, como as mellores obras do enxeño humano. E non era só interese
do espírito, pois tamén o corpo e a súa alma namorada pedíanlle atoparse con
Ximena Tureo Mendoza, a mestra da escoliña rural, que coñecera na Feira
Costumista de Chiloé, alá por 1978. O cronista galego-chileno rogaba aos deuses
que Ximena non tivese casado, porque a soidade de Caguach podería tela levado a
brazos convencionais. Mais a mestra seguía solteira e recibiuno como se se
tivesen despedido onte. (Máis detalles daquel encontro non teño nin falta que
fan para o interese deste relato).
en 1986, xunto a Micaela Souto. Abeiraron na casa de don Tono (Antonio
Cárdenas, o noso querido e relembrado folclorista, pai de Renato), unha tarde
na que eu cociñaba un peixe serra ao forno, con patacas, cebola frita e
pementos. Moure pode viaxar miles de quilómetros en calquera dirección e
chegará, sen titubeos, ao mellor compango. Don Tono quedou fascinado con
Micaela; foi un frechazo de Diana no corazón do solitario Eros chilote. Logo de
dous días de compartir a palabra e o viño, coas súas noites de longas conversas
a través das cales se entrelazarían os célebres Diálogos Caleños, Moure marchou con rumbo ás illas das canles;
quería visitar Caguach, a pequena illa en cuxa igrexa álzase a marabillosa
efixie de Xesús Nazareno, traída por misioneiros xesuítas no século XVII, de
autor anónimo, como as mellores obras do enxeño humano. E non era só interese
do espírito, pois tamén o corpo e a súa alma namorada pedíanlle atoparse con
Ximena Tureo Mendoza, a mestra da escoliña rural, que coñecera na Feira
Costumista de Chiloé, alá por 1978. O cronista galego-chileno rogaba aos deuses
que Ximena non tivese casado, porque a soidade de Caguach podería tela levado a
brazos convencionais. Mais a mestra seguía solteira e recibiuno como se se
tivesen despedido onte. (Máis detalles daquel encontro non teño nin falta que
fan para o interese deste relato).
Unha semana despois, Moure regresou a Calen,
decatándose de que Micaela no ía regresar a Santiago do Novo Extremo por nada
do mundo. A meiga de A Coruña caera na súa propia trampa: estaba enmeigada por
ese vello chilote que lle compuña décimas de amor e lle contaba historias orais
que nin sequera na Galicia profunda escoitaría. Moure aledouse desta relación,
notábaselle na cara, nos ollos que non menten. Preguntoulle a Micaela polo
destino do casal de San Bernardo, ao que esta respondeu que o anano se
encargaría de todo. -Queres que lle leve algún recado?- inquiriu. –Non é preciso-
dixo ela, estamos comunicados con Sebastián; a nosa telepatía falla menos que
os teléfonos vía satélite. Aos poucos que che pregunten por min dilles que non
coñeces o meu paradeiro, mira que non faltará o desnortado que se deixe caer
por Calen e arruíne esta paz marabillosa. De atopar a Renato, o fillo pródigo de
Antonio Cárdenas, dille que lembre enviar ao seu pai as herbas contra a
diabetes que lle pediu hai tempo.
decatándose de que Micaela no ía regresar a Santiago do Novo Extremo por nada
do mundo. A meiga de A Coruña caera na súa propia trampa: estaba enmeigada por
ese vello chilote que lle compuña décimas de amor e lle contaba historias orais
que nin sequera na Galicia profunda escoitaría. Moure aledouse desta relación,
notábaselle na cara, nos ollos que non menten. Preguntoulle a Micaela polo
destino do casal de San Bernardo, ao que esta respondeu que o anano se
encargaría de todo. -Queres que lle leve algún recado?- inquiriu. –Non é preciso-
dixo ela, estamos comunicados con Sebastián; a nosa telepatía falla menos que
os teléfonos vía satélite. Aos poucos que che pregunten por min dilles que non
coñeces o meu paradeiro, mira que non faltará o desnortado que se deixe caer
por Calen e arruíne esta paz marabillosa. De atopar a Renato, o fillo pródigo de
Antonio Cárdenas, dille que lembre enviar ao seu pai as herbas contra a
diabetes que lle pediu hai tempo.
Sen mediar aviso algún, os veciños de Calen e
poboadores doutras aldeas foron achegándose á casa de don Tono, dicindo que
había alí unha meica (así dicimos no sur de Chile, palabra que sería
vulgarismo de médica, pero Moure insiste en que é derivación de meiga galega,
como Trauco éo
de trasno ou trasgo, malia que isto último é refutado latamente por Renato) e
querían que os sandase. Traían consigo galiñas, capóns, coellos, ovos e largas
restras de mariscos secos como elementos de pago á curandeira, obsequios que
Micaela rexeitaba no acto, pois cobrar por un servizo de saúde –segundo o seu
credo- era garantir que a curación non funcionaría, pois a cobiza é allea á
curación dos corpos e das almas, salvo que exista a difícil compensación xusta.
poboadores doutras aldeas foron achegándose á casa de don Tono, dicindo que
había alí unha meica (así dicimos no sur de Chile, palabra que sería
vulgarismo de médica, pero Moure insiste en que é derivación de meiga galega,
como Trauco éo
de trasno ou trasgo, malia que isto último é refutado latamente por Renato) e
querían que os sandase. Traían consigo galiñas, capóns, coellos, ovos e largas
restras de mariscos secos como elementos de pago á curandeira, obsequios que
Micaela rexeitaba no acto, pois cobrar por un servizo de saúde –segundo o seu
credo- era garantir que a curación non funcionaría, pois a cobiza é allea á
curación dos corpos e das almas, salvo que exista a difícil compensación xusta.
Micaela curaba sen herbas nin apócemas, só con palabras. O poder do verbo,
dicía, é a verdadeira pedra filosofal. Pero moi poucos son os escollidos para
empregala con propiedade. Por iso, a maior parte dos males do noso tempo
proveñen do uso mendaz e ambiguo da linguaxe. Se poño a miña man sobre a cabeza
dun individuo presa da desesperación e pronuncio, segura e impecablemente, a
verba esperanza, esta farase carne e espírito no seu ser. Os exemplos son tan
numerosos como as boas palabras de todas as linguas, pero apenas podemos facer
refulxir algunhas destas xemas sonoras para que se depositen como sementes feraces
na conciencia dos seres humanos.
dicía, é a verdadeira pedra filosofal. Pero moi poucos son os escollidos para
empregala con propiedade. Por iso, a maior parte dos males do noso tempo
proveñen do uso mendaz e ambiguo da linguaxe. Se poño a miña man sobre a cabeza
dun individuo presa da desesperación e pronuncio, segura e impecablemente, a
verba esperanza, esta farase carne e espírito no seu ser. Os exemplos son tan
numerosos como as boas palabras de todas as linguas, pero apenas podemos facer
refulxir algunhas destas xemas sonoras para que se depositen como sementes feraces
na conciencia dos seres humanos.
A quen non puido curar, pese aos seus
denodados esforzos, foi a don Tono. Nin as súas palabras, silabadas con amorosa
devoción, nin as herbas escollidas que trouxera Renato, envoltas en húmidas
follas de nalca, lograron pór freo á diabetes, ese doce maleficio que nos
corroe por dentro, sixiloso e letal como unha víbora. Un par de feridas con
anzol, ao descender do bote que o traía da illa de Lin Lin, onde teñen os
Cárdenas os seus cultivos de choros
e cholguas, transformáronse en feridas supurantes e
gangrenosas, imposibles de estiñar.
denodados esforzos, foi a don Tono. Nin as súas palabras, silabadas con amorosa
devoción, nin as herbas escollidas que trouxera Renato, envoltas en húmidas
follas de nalca, lograron pór freo á diabetes, ese doce maleficio que nos
corroe por dentro, sixiloso e letal como unha víbora. Un par de feridas con
anzol, ao descender do bote que o traía da illa de Lin Lin, onde teñen os
Cárdenas os seus cultivos de choros
e cholguas, transformáronse en feridas supurantes e
gangrenosas, imposibles de estiñar.
Nun lapso de tres anos, don Tono perdeu as
súas pernas en sucesivas amputacións. Houbo que trasladalo fóra de Chiloé, a
casa dunha filla, en Puerto Montt. Micaela díxolle adeus, negándose a velo
morrer, e marchouse a Dalcahue, onde atoparía a un vello galego de O Grove,
Demófilo Pedreira, coetáneo e vítima como ela, a idade temperá, da barbarie franquista.
O pai de Demófilo era mestre de escola, simpatizante de Izquierda Republicana. Foi
“paseado” por ateo y masón. Os seus achegados non recuperaron o corpo; nai e
fillos, algúns meses máis tarde, emigraron a Buenos Aires como primeiro destino
do definitivo exilio. Ambas as dúas historias e ambos os dous seres uniríanse,
durante cinco anos, na casa de Calle Rosalía Roa 77, corazón da vila mariñeira
de Dalcahue, na Illa Grande de Chiloé, onde vivía Demófilo, xa octoxenario, a súa
viuvez. (Moure aparecía de cando en vez, despois de regresar das súas viaxes a
Galicia, traendo novas e historias, non todas reais, pero si verosímiles).
súas pernas en sucesivas amputacións. Houbo que trasladalo fóra de Chiloé, a
casa dunha filla, en Puerto Montt. Micaela díxolle adeus, negándose a velo
morrer, e marchouse a Dalcahue, onde atoparía a un vello galego de O Grove,
Demófilo Pedreira, coetáneo e vítima como ela, a idade temperá, da barbarie franquista.
O pai de Demófilo era mestre de escola, simpatizante de Izquierda Republicana. Foi
“paseado” por ateo y masón. Os seus achegados non recuperaron o corpo; nai e
fillos, algúns meses máis tarde, emigraron a Buenos Aires como primeiro destino
do definitivo exilio. Ambas as dúas historias e ambos os dous seres uniríanse,
durante cinco anos, na casa de Calle Rosalía Roa 77, corazón da vila mariñeira
de Dalcahue, na Illa Grande de Chiloé, onde vivía Demófilo, xa octoxenario, a súa
viuvez. (Moure aparecía de cando en vez, despois de regresar das súas viaxes a
Galicia, traendo novas e historias, non todas reais, pero si verosímiles).
Para
ambos galegos transterrados aquela unión outonal, asomada ao postremeiro
inverno, ía significar o rescate da vella lingua labrega e mariñeira que non
podían empregar en Chile como código cotián para reinventar o mundo coas verbas
da tribo remota.
ambos galegos transterrados aquela unión outonal, asomada ao postremeiro
inverno, ía significar o rescate da vella lingua labrega e mariñeira que non
podían empregar en Chile como código cotián para reinventar o mundo coas verbas
da tribo remota.
Unha relación amatoria sustentada nas palabras pode ser tan
fonda e enriquecedora como a que outorga o contacto físico aos amantes. Iso
gozárono en plenitude Micaela e Demófilo. Dentro daquela ampla casa, da mañá á
noite só se escoitaban as vellas verbas, no acento pontevedrés do home e no
coruñés do interior, da meiga. A principios do ano 2004, Moure tróuxolles El Libro
de las Palabras, do mestre Constantino García. Micaela e Demófilo completaron,
en rigorosa e constante lectura diaria, as mil catrocentas trinta palabras ou
acepcións que contén esa obra, en tres anos luminosos. Aquela casa ía quedar impregnada
de palabras, porque elas non se perden senón que habitan os recunchos secretos,
agardando o intre preciso para rexurdir. As mellores verbas –sostiña Micaela-
voan lixeiras a acubillarse nos nubeiros (entes máxicos que rexen o
comportamento das nubes e da súa filla transparente, a chuvia) para caer sobre
a terra e xermolala; aquelas voces que cargan en si o odio, a ira, o
resentimento, a envexa ou a cobiza, reptarán sobre os montes, serpes ao asexo
que esperan a súa hora para ensombrecer os mellores anhelos humanos e abortar
todo sentimento amoroso.
fonda e enriquecedora como a que outorga o contacto físico aos amantes. Iso
gozárono en plenitude Micaela e Demófilo. Dentro daquela ampla casa, da mañá á
noite só se escoitaban as vellas verbas, no acento pontevedrés do home e no
coruñés do interior, da meiga. A principios do ano 2004, Moure tróuxolles El Libro
de las Palabras, do mestre Constantino García. Micaela e Demófilo completaron,
en rigorosa e constante lectura diaria, as mil catrocentas trinta palabras ou
acepcións que contén esa obra, en tres anos luminosos. Aquela casa ía quedar impregnada
de palabras, porque elas non se perden senón que habitan os recunchos secretos,
agardando o intre preciso para rexurdir. As mellores verbas –sostiña Micaela-
voan lixeiras a acubillarse nos nubeiros (entes máxicos que rexen o
comportamento das nubes e da súa filla transparente, a chuvia) para caer sobre
a terra e xermolala; aquelas voces que cargan en si o odio, a ira, o
resentimento, a envexa ou a cobiza, reptarán sobre os montes, serpes ao asexo
que esperan a súa hora para ensombrecer os mellores anhelos humanos e abortar
todo sentimento amoroso.
(Isto que apunto no parágrafo precedente extraino dunescrito de Moure, que non vou citar, porque este acostuma usar os nosos aportes
literarios para o seu beneficio, sen outorgarnos sequera a mínima xustiza dunha
mención de autoría).
Ao día seguinte de concluír a lectura analítica de El Libro de las Palabras, cuxa última glosa é “Frases con atopar”, Micaela
atopou a Demófilo doente, cando voltaba do mercado cunhas patacas e uns robalos
para a cea… Tres meses despois, Demófilo viaxou a México, a
carón da súa irmá Eliana, para someterse a un tratamento de urxencia contra o
cancro que lle roía os ósos. Non se tiveron máis noticias súas.
atopou a Demófilo doente, cando voltaba do mercado cunhas patacas e uns robalos
para a cea… Tres meses despois, Demófilo viaxou a México, a
carón da súa irmá Eliana, para someterse a un tratamento de urxencia contra o
cancro que lle roía os ósos. Non se tiveron máis noticias súas.
Micaela
embarcouse no lanchón “Nueva Galicia”, rumbo á illa de Melinka. A historia que
segue contaraa outro cronista ou ela mesma, se lle cadra, sexa a través de
manuscritos, diálogos ou cartas.
embarcouse no lanchón “Nueva Galicia”, rumbo á illa de Melinka. A historia que
segue contaraa outro cronista ou ela mesma, se lle cadra, sexa a través de
manuscritos, diálogos ou cartas.
Na imaxe, Micaela ós 82 anos
______________________________________
*(Breve biografía consignada en “Anales de la
Literatura de la Emigración”, Vigo, 1992. Como autor da recensión asina Rafael
Rojas-Burela, galego aveciñado en Chile, colaborador ocasional de “Galicia en
el Mundo”, amigo de Moure, pese a certas querelas literarias que non é do caso
referir aquí.)
Literatura de la Emigración”, Vigo, 1992. Como autor da recensión asina Rafael
Rojas-Burela, galego aveciñado en Chile, colaborador ocasional de “Galicia en
el Mundo”, amigo de Moure, pese a certas querelas literarias que non é do caso
referir aquí.)
