Quijote
Canso, cos ollos feridos pola néboa e cheirado a peixe coma se levara con el todo o refugallo da lonxa, ía subindo Ramón moi preguizosamente pola rampla do Muro de Fontán cara a súa casa na rúa Areal. Só levaba no pensamento a imaxe do catre onde deitarse. Deitarse era todo o que desexaba.
“Hei de deixalo, hei de deixalo…! -repetíase a si mesmo entrando na casa- Xa non teño idade para noites coma esta. O mar e para os xoves!” Coa mesma, prendeu unha candea e, coma un morto no seu cadaleito, deixouse caer tal como viña no catre feiticeiro. Tiña un pesadelo en algures…; unha estraña sensación de desacougo rebulía no seu estómago coma se unhas abellas arrabeadas estiveran a morderlle sen parar. Mais con todo, co corpo esparrado na cama e a mirada fixa na candea, fóronselle axiña pechando os ollos ata perderse en non se sabe que outro calquera mundo, nin de que calquera outro xeito descoñecido.
* * *
A travesía na sala de máquinas do cargueiro, co martelar imparábel dos motores fervéndolle nos tímpanos, non era doada para Ramón. Pero non tiña máis remedio que achantarse sen saír daquela caverna infernal chea de graxa onde se afogaba coa calor, pois o maquinista, un bo amigo seu, levábao de balde sen que os oficias do barco o souberan. Con todo, aquel home de camiseta sempre suada, érache ben folieiro e, afeito como estaba a aquel lugar de ruído e chorros de vapor, non paraba de contar contos e historias das súas aventuras no mar. Ramón, entre os sons metálicos daquela diabólica orquestra dos motores, non sabía se o seu amigo, falando de seguido, berraba, ouveaba, ou que… O caso é que, entre seguir ó maquinista -pois non paraba quieto argallando en todo canto tubo, válvula, chave ou calquera cousa que alí houbese-, e tratar de escoitar e entender o que dicía, pasábaselle o tempo máis axiña do que tiña sospeitado. Ademais a ilusión de encomezar unha nova vida nun mundo novo e descoñecido dáballe pulo a súa paciencia. Tamén, algunha que outra noite cando a maior parte da tripulación durmía nos seus camarotes, Ramón, saía a respirar o mar tendo moita conta de que ninguén que estivera de garda o descubrise. Dáballe igual que o mar ruxira embravecido; tanta auga salgada regara o seu corpo pescando en fráxiles embarcacións, que cruzar o Atlántico naquel cargueiro parecíalle un luxo e dáballe moita seguridade. Se ben tiña ido pescar ao Gran Sol, endexamais chegara tan lonxe e, dende logo, non ata eses mares de América que cobren a terra por baixo da liña do Ecuador. Naquelas latitudes, unha calor aveludada apegábaselle ao corpo, incluso de noite, pero case que lle resultaba ben pracenteiro. Era moi distinto aos mares do norte; alí non se podía saír a cuberta como aquí o facía: co torso todo nu. Encantáballe, nas noites de calma, pórse baixo as estrelas preto das varandas de popa, y entón, abrindo os brazos, erguido, e cos ollos cerrados, respiraba lento enchendo os sentidos de brisa mariña e de pracer. Unha noite, estando nese éxtase agarimoso, o barco freou de súpeto ao rozar cos baixos nun arrecife, e Ramón precipitouse pola varanda da cuberta sen que ninguén se decatase da súa caída ao mar. Así que, despois dalgunha que outra manobra máis ou menos complicada, o barco púidose zafar daquel atranco e seguiu navegando sen sospeitar que deixaban un náufrago tras de si. Pero aquel vello mariñeiro, bo nadador e mal cristián que andaba sempre a maldicir a Deus, encomendouse a Virse do Carme e a Nosa Señora deulle socorro. Tal foi que, co golpe de súpeto, tamén caeu un pequeno bote salvavidas mal amarrado na súa ancoraxe do lateral de estribor do barco. A corrente afastarao moito xa cando esmilagrado descubriu o tal bote, pero, co instinto de supervivencia empurrando nos brazos, nadou e nadou enerxicamente ata alcanzalo. Namentres, o maquinista, que se decatara da ausencia de Ramón, non sen medo as consecuencias, contoulle ao capitán todo o relativo a o seu amigo polisón. Así que todos os barcos da zona puxéronse a rastrear aquelas augas tropicais. Pasada a noite do infortunio, raiaba o sol e un volcán doce espallaba a súa lava dourada e roxa polo horizonte do “azul azul” inmenso, redondo e limpo. Ramón, exhausto, durmía acurrunchado no oco do bote. Un ronsel brillante, que medraba polo mar en calma, encheulle os ollos de luz e espertouno. Nese mesmo intre descubriu a presenza doutro cargueiro navegando preto del. Ergueuse veloz e prendeu unha bengala que atopara no bote salvavidas. Axiña que o viron, recollérono e levárono con eles ata o porto ao cal se dirixían.
“Ía subindo Ramón moi preguizosamente”. Orixinal de M. Suárez de Concha
A Ramón víñanlle a bágoas aos ollos. Atopábase nun país estraño, sen o seu amigo o maquinista que ía ser o que lle habería de axudar na nova vida a emprender. Nun principio chegou a pensar se aquilo sería África, pois case que todas as persoas daquela cidade tiñan a pel ben negra. Pero como falaban portugués, inda que un pouco raro, podía comprender o que dicían e tamén podía facerse entender con certa facilidade. Co que non tardou nada en saber que se atopaba nunhas das cidades mais bonitas do Brasil chamada Salvador de Bahía.
Nada tiña, agás a roupa que lle deixaran os que o salvaran. “Que facer…?” -Preguntouse- “Xa non teño idade para ir ó mar nin sei facer outra cousa”. Pero atopou con boa xente. Un home forte, alto, vestido de branco, iso si, coa pel moi negra, compadeceuse del e ofreceulle a súa casa como fogar onde vivir. Ramón, agradecido, aceptou sen dubidar. Pero cando chegou á casa tivo medo. Aquelo parecía un museo da bruxería. Había polas paredes todas: plantas, flores e cadros moi raros. A súa muller era tamén alta, de pel negra e vestida cun traxe branco ata os pes. Parecía un traxe de noiva pero tan avultado que, si ou si, tiña que levar enaguas por debaixo. Impoñíalle vela: el tan pequeno e ela tan grande e con aquel turbante branco envolvéndolle a cabeza. Notóuselle tanto a impresión, que o primeiro de todo foi explicarlle que aquilo non era nada raro entre os da súa raza. Soubo que pertencía a o Candomblé, unha relixión con ritos traídos polos seus devanceiros chegados desde África como escravos. A casa era humilde pero o suficientemente grande coma para que lle puideran asinar un cuarto independente. Así que Ramón, escorrentando os medos ou máis ben os repelos que lle producían aquelas entroidadas relixiosas, acomodouse e, pouco a pouco, foise adaptando a aquela forma de sentir a vida.
O home de branco chamábase Paulo e traballaba como membro dun corro de Capoeira que facía exhibicións polas festas dos arredores ou nos hoteis de turistas. Tiña boa forma física pero a idade estáballe pasando factura e cada día custáballe mais facer as acrobacias ás que o labor lle obrigaba, pero daquilo vivía e tiña que seguir como fora. Ramón, como nada tiña que facer, ía con el percorrendo as vilas en festa. Foi así como descubriu que aquelas xentes, nas igrexas, ofrecían a súas divindades: cabezas, pernas, brazos ou calquera outra parte do corpo, feitas de cera. Parecía que o destino púñao no eido do seus sonos.
* * *
Dende que fora a Santo André de Teixido e vira aquelas fermosas figuras milagreiras feitas de miga de pan, ocorreráselle que podería facer, con cera, candeas semellantes a aquelas figuras, deixar o mar e dedicarse a vendelas polas romarías. Calquera tempo de lecer, dende entón, dedicábao a fabricación das súas candeas. Tiña a casa chea daquelas cousas de cera, almacenadas na espera de por dedicarse ao seu novo traballo. Claro que vendería nos adros sen entrar para nada nas igrexas pois non era crente. Sempre tiña dito que todas aquelas beatarías non eran mais que zarapalladas dos cregos para enganar aos fregueses. Logo, se outros se aproveitaba dos beatos, tamén el tería dereito a facelo. “Alá eles! Gústalles vivir enganados e por demais
son felices…? -Dicía para limpase a conciencia.
–Queren lume…? Pois veña candea!”.
* * *
Cera non faltaba na casa de Paulo; sempre tiña un bo reposto de candeas para os seus rituais. Ramón, co empréstito de aquel bo home, comezou a fundir a cera das candeas para convertelas en outras coma as figuras de Teixido, pero adaptadas aos cultos afro-brasileiros. A súas figuras chamaban a atención. Víanse moi ben feitas e tiñan unhas cores moi atraentes. Ramón, con boa vista comercial, facías con formas especias e cores determinadas para cada advocación. Ademais, como vello que era, xa non tiña moita vergoña que perder e, vestido todo de branco como se un capoeiro fora, berraba sen parar o reclamo que tiña escrito diante da súa mercancía:
Se aos santos vaslle a pedir,
préndelle as miñas candeas,
pois os que as prenderon din
que sonche as mais milagreiras.
Aquedo resultou ser un negocio tan produtivo que, axiña, puido devolver canto lle emprestaran con moita xenerosidade. Tan bo era aquel negocio como por bo tiñan todos a quen xa coñecían polo “Candeeiro de Fontán” dada a súa procedencia. Non tardou moito en aprenderlle todos os segredos da súa industria a Paulo e ofreceulla en sociedade repartindo as ganancias. Este non dubidou nin un segundo en aceptar a oferta do seu amigo, coas ganas que tiña de abandonar un traballo que xa apenas podía facer. Ambos os dous fixéronse ricos e Ramón, cando deu por pensar que xa tiña bastante, decidiu que era o tempo de volver á terra das súas orixes. Deixoulle a Paulo canto tiña, agás os cartos e, non sen levar con el unha bolsa chea das súas candeas, embarcou cara a Galicia que tanto esquecía.
* * *
Houbera moito mar aquela noite. Pola mañá, en terra, o vento toleara e rachaba con forza. Un ceo negro e escuro, máis que chuvia que non acababa de baixar, parecía anunciar defuntos.
Oxalá chovera! puidera ser, entón, que as lapas non medrasen na casa do vello mariñeiro Ramón, e que polo tanto o vento non levara, como levaba, ese cheiro abafante de candea ardida
