Marisa Naveiro López
Vai para 10 anos que morría, de repente, o 6 de marzo de 2004 na Coruña a escritora, música e profesora Luísa Villalta, ficando todos atónitos ante tal suceso. Autora dunha extensa obra que abarca poesía, narrativa, ensaio, teatro e xornalismo, Luísa Villalta, no ámbito literario, social e político, implicaba o seu nome en causas que reclamaban a xustiza e a igualdade. De maneira singular, aquelas que defendían os nosos dereitos culturais e lingüísticos. Comprometida co movemento nacionalista, era fácil atopala participando en actividades organizadas por entidades como a Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega ou a Mesa pola Normalización Lingüística, das que formou parte.
Aquí en Sada, puidémola ver nos diferentes actos e manifestacións que tiveron lugar no marco da moción de censura que derribou ao goberno local en 2004. A súa participación activa no Foro Negro da cultura, nacido despois de que o Prestige atacara o país, foi un dos últimos exemplos da súa maneira comprometida de entender a cultura. Pouco antes, o seu era o nome dunha das persoas promotoras do Foro da Cultura Galega, coordinando a área de “Revisión Histórica e Análise Crítica da Cultura”.
Profesora de Lingua e Literatura Galega, Luísa Villalta tíñase formado en Filoloxía Galego-Portuguesa e Filoloxía Hispánica na Universidade de Santiago, mais tamén rematara estudos superiores de violín, chegando a formar parte, entre outras, da Xove Orquestra Galega. Desa unión entre a música e a poesía partirían varias das súas obras literarias, tanto líricas como ensaísticas, entre elas, O outro lado da música, a poesía. Pilar Pallarés dicía dela que traballaba moi ben, con constancia, con optimismo… cunha mestura de dozura e enerxía, conciliando a paixón e a lóxica.
O carácter de intervención co que Luísa Villalta entendía a cultura vese de maneira especial na súa presenza con artigos en diversas publicacións periódicas, entre elas, Man Común, A Festa da Palabra Silenciada, Tempos Novos, Grial, Luzes de Galiza, A Trabe de Ouro, Enclave e, moi especialmente A Nosa Terra, semanario no que mantiña presenza periódica que logo se recollería no Libro das columnas. Aquí, no IES Isaac Díaz Pardo, publica cos seus alumnos a revista de creación literaria Canle.
O seu último libro, En concreto (2004) recibira o Premio Espiral Maior e o Premio da Crítica, xa a título póstumo. Despois da súa morte aparecería Papagaio (2006), un volume no que os seus versos publícanse a carón das imaxes de Maribel Longueira retratando a decadencia do barrio da Coruña. Exposición e libro presentado o ano pasado na Capela de San Roque de Sada.
Ademais destes títulos, a obra de Luísa Villalta visita a poesía, con Música reservada ou Ruído; a narrativa, con Silencio, ensaiamos ou Teoría de xogos; o teatro, con Concerto para un home só, O paseo das esfinxes ou As certezas de Ofelia, e o ensaio, cos títulos O don Hamlet de Cunqueiro, unha ecuación teatral e O outro lado da música, a poesía.
A obra teatral O paseo das esfinxes foi representada polos alumnos do IES Isaac Díaz Pardo, dirixidos pola profesora e compañeira Cristina Asensio, nos locais da Sociedade ese mesmo ano 2004.
MÚSICA DE VIOLÍN E (DES)CONCERTO
A Luísa Villalta
Vanesa Santiago Vázquez
Pousei con suavidade
a moldura no queixo.
Concentrada e grave a face
freguei o arco ben tenso
contra a sedosa nave
das cordas: nace alento.
Unha corda por cada bágoa
e unha bágoa por cada verso
parido nunha longa e ferreiriana
noite de pedra: soa inmenso.
Arrinca notas estupefactas
e revoa o riso; e revoa o medo.
Hoxe dormes ao fin,
música extasiada e poeta,
nun Pailebote Branco
(estou tan certa!)
ancorado nun mar de lucecús
que guían a outros barcos.
Luz, escuro, luz, escuro, luz
no alto do máis alto confín
da fin do mundo.
Dirixe o teu anteollo,
relevando ao camarada
nas longas e frías gardas
de catro a oito, cara esta illa a vagar
sen rumbo mais alá
da Cidade sen sono
vestida de cristal.
Fica o mar orfo
dos seus bardos.
Incansable o violín
interpreta o solfexo
sublime e funerario.
Non quero escoitalo.
Chora a moitas millas
deste concerto aberto
o noso mar de sempre,
sobre o punto exacto
onde se bican a estrela nacida
das salgadas e estremecidas
bágoas do Mar de Sempre
coa luz dun anteollo:
quen o dirixe es ti
baixo a sombra das gardas.
Mais perde coidado:
Soñaches: soñamos
con izar firme a amarra
do derradeiro elo do ronsel
da túa melodía, sen perder
o camiño que ás estrelas guía.
E polas noites, cando canta
a lonxa ondulando o mar,
xorde dos focos unha xeometría
que a descarga do peixe ilumina,
e reflicte na néboa escura, sen final,
onde albiscar a silueta fantasmal
do Pailebote Branco dos Poetas
que lixeiro e alerta arrandea
entre chalanas, botes e bucetas.
Non. Non ficamos sós.
Ficamos co Mar e co barco.
Cos versos do Pailebote Branco.
Rompe a música estridencias:
o arco danza con viveza
como unha canción vella,
como un peixe que chouta,
como un vento que zoa,
como o mar trampulleiro.
E vai sucando as cordas
coma un barco no océano
navegando misterios:
o noso Mar de Sempre
nunca foi noso, nin será, nin é,
e nunca é o de Sempre, abofé.
Xorde un súbito silencio.
Abaixo o arco, tremo.
Despeitéame o vento.
Todo ao meu arredor síntese eterno.
Ancoro na badía da Memoria.
A vela ao pairo. O arco en man.
Frego as cordas. Toco o mar.
Esquecín o estoxo do violín…
Lembro o intre, o máis efémero,
(verso a nota, nota a verso),
no que brillaron baixo o gris do ceo
as húmidas magnolias
por ti.
Ana Pillado
Sabía, sabia Luísa, navegar na nada
que é a infinidade do cosmos,
cun traxe de serea violinista,
maga do verbo líquido da Atlántida.
Barda bela, antiga Luísa,
sacerdotisa submarina,
sucaba as galaxias de ronseis espirais
na busca da cifra exacta
para tecer a harmonía das esferas.
Transformouse, radiante, en aguia
o dia que emprendeu viaxe ao interior do ollo
e, dende entón,
o espazo foi claro do bosque
para intrépida camiñante do ceo.
Guerreira do clan da verdade,
aterrou nesta terra reverdecendo súas costas
co seu amor de estrelas conxugado.
Fermosa fada de mar, capitana Luísa,
na nao senlleira das mariñeiras bravas,
recalou nos portos de partos líricos
fiando fados coa rosa dos ventos.
Muller faro, irmá Luísa,
aperta lumínica que guía,
acompaña e inspira
disipando toda brétema.
Sempre.
A LUÍSA NA PALABRA QUE PERVIVE
L.
No tendal desta casa que nos une
era a palabra,
pendurando aquel soño de futuro
para impedir que se precipitase
ao abismo de non poder ter sido.
Era a palabra,
unha corda pulsada coa afinación perfecta
da beleza que reflexiona o mundo
e persegue unha arela de porvir e de vida,
de sermos existentes
por sermos diferentes.
Aquel soño conciso de futuro
que podemos aínda devecer
porque a palabra,
logo da túa morte, tanxedora de signos,
ergue ante nós a súa eternidade.
