O ESPACIO MITICO DE LUGRIS FREIRE

Manuel Lugrís Rodríguez

Referirse ao espacio mítico é mais axeitado, neste caso, que falar sinxelamente do mito porque entón consideramos todos os conceptos superpostos de niveis intelectuais que, xurdindo do verdadeiro mito, nos levan ás lendas, ós contos marabillosos ou as simples alegorías que conteñen os elementos antropolóxicos da esenciacibilidade, deificación e mesmo fidelidade que constitúen o corpus mitolóxico. En Galicia a escrita sobre a nosa fabulación primixenia está configurada no substrato pagán dunha realidade primeira e a súa composición simbólica que, raramente, configúrase como unha amorfía sincrética co mundo cristián e mais en relatos como o que imos comentar que ten un claro compoñente de primitivismo radical e aínda dun esquema de pensamento estritamente urbano. 

No libro “Ardencias”, quizais a mais lograda obra poética de Lugrís Freire, inclúese un apéndice ou adenda de textos en prosa entre as que se atopa un relato que sempre foi para min do máximo interese. Un pequeno traballo que baixo o título de “Lenda de Brigo” retrotráenos ó tempo mais primitivo da nosa historia ou mellor diriamos da nosa intrahistoria lendaria, no que escribe a xeito de introdución dicindo “Aínda as Terras de Galicia durmían o son das cousas que acaban de se faceren, envoltas nunha vestimenta marabillosa de piñeiros, toxos, silvas, fiúnchos e outras vexetacións vernáculas” Xa que logo o que aquí está a tratarse simplemente é unha ecuación de plantexamento entre o mítico e a historia real que, neste caso, non se recoñece no resultado mais que pola sutil evocación de referencia que se substrae da nosa fantasía memorística ou cando menos fabulosa. 

A pequena narración cínguenos nunha materia pletórica de significados en mestura de anais, lendas haxiográficas e un universo de ensoñación que concorda ese mundo de revelacións que tan caro era a una xeración de escritores e poetas da primeira metade do século XXº en que a lírica e a sensibilidade a flor de pel, amais dunha pinga de nacente nacionalismo, todo en conxunto é o númen da inspiración que elabora textos como o que estamos a comentar de Lugrís. O celtismo en toda a súa grandeza, recollendo as crónicas orais que substituían a carencia de escritura, a procura dunha xustificación primaria que confira unha orixe mítica e estatus cuasi divino os feitos que se narran nos relatos das épocas e das terras anteriores ós tempos da luz. Como veremos mais adiante neste relato de Lugrís, a costa coruñesa de Durmideiras adquire un alento como o do Outeiro de Tara. (Teamhair na Ri) ou mesmo a Pedra do Destino. 

A través da súa lectura teremos unha sintética manifestación do alborexar da cidade de A Coruña na súa orixe breogánica e na famosa lenda do Leabhar Gabhala, o libro das invasións de Irlanda, na que se nos conta a conquista da illa por parte de Milé que chegou dende a “terra ó outro lado do mar” e dicer, desde a península da Torre de Hércules, pois tamén é coñecido de que o citado libro describe como Breogán, pai do devandito Milé, construíra unha grande torre nun promontorio do seu reino de Brigancia e, desde alí, unha mañá de clarencia, observou ó lonxe as costas da verde Erín alentando ó seu fillo para a conquista daquelas terras o que levou a cabo con unha flota de nove grandes barcos de coiro de boi e velas cuadras no sentido dos ventos e das correntes. 

Lugrís fainos un relatorio destes feitos describindo unha noite de plenilunio na península do Faro manifestando de que “os bardos osiánicos tiñan de louvar e o rei Milesio consagrar como aurora dos pobos celtas” Rei Milesio ó que se atribúen diversas orixes e todas elas referidas ó seu tronco céltico. Mesmo como soberano dun reino na península grega logo da chegada dos loiros dorios, au tamén como descendente do fillo Milé. De calquera xeito Milesio é o primeiro rei dos irlandeses, rei imposto polos colonizadores vidos “do outro lado do mar”, e dicer das costas coruñesas. Refírese logo a unha illa nomeada Hesperium asolagada no océano e que deixou no seu lugar As Xacentes que ven chegar os calls da tribo de Breoghan, “os fillos do mar dende as terras da Atlántida onde existía a podente e xa adiantada cidade Tartesiabriga” Estes viaxeiros acodastáronse na baixa costa das Durmideiras, “primeiro peirao da nosa civilización e rubiron ó cume dun outo monte onde mais tarde Hércules e Xerión habían loitar, erguéndose logo un monumento en lembranza do feito”. 

“As druidesas axionlláronse, os bardos entoaron a cantiga da raza. Brigo envolto na súa branca túnica de liño, coa súa segur de ouro, acadou mórdago e loureiro que regou coa auga lustral que xacía nas covancas dos espidos penedos. O primeiro lubre da Nai Terra quedou establecido e nas laxes de Hermes puxeron a sagra inscripción, hoxe chamada rupestre”. 

Lenda que aínda hoxendía está estendida entre algúns dos habitantes deste barrio de Monte Alto. Coñecín un veciño que durante anos estivo a procura do altar sagrado pola costa de Durmideiras, e era quen de identificar, na súa teórica evocación claro está, de que unhas laxes esparexidas entre as rochas da costa primitiva eran, sen dúbida, as aras das que se tiña memoria nos mitos e nos apólogos breogánicos. E dicía que alí, a terra estábase a estarrecer nas noites de luar cando a pálida luminosidade cubría o lubre mariño. En calquera caso unha das pedras mais emblemáticas de esta costa coruñesa leva a denominación de “O Altar”, o que ben pode ser unha simple coincidencia ou algo mais profundo na orixe do topónimo. 

Continua a narración coas invocacións, ofrendas e oblacións pola chegada a unha especie de Terra Prometida en palabras de Brigo e logo a druidesa Cambria, nome que curiosamente en gaélico antigo poderíase traducir por patria; remata con estas palabras: “Brigo, pai e señor dos calls, xa tiveches a visión das terras que os teus fillos teñen de poboar. Un vello sino tennos ditos que este pobo será, no intre de moitos séculos, aldraxado e perseguido, mais esta pedra, en que ti pousas a túa cabeza, será o sagro altar dos grandes destinos da raza que, eternamente vencida, será eternamente dominadora pola súa altísima intelixencia, e pola súa alma forte, unxida en soidades infindas”. 

E remata o relato con estas palabras: “E o primeiro alalá, en sinal de oración pola Nai Terra, rompeu o silencio daquela morna noite de maio.” 

A espiral céltica do tempo, a xeito da serpe que morde a súa propia cola, queda pairando entre as últimas liñas do relato, como unha cantiga de esperanza en que a derrota é algo circunstancial e que nos prepara para outro ciclo de vida que quizais pode levarnos, entón, a vitoria. Trátase dunha doutrina de ilusión que o autor imprime como motor de certidume para un pobo maltratado pola historia. En resumo e a súa forma de apostar polo futuro.