Participou nas II Xornadas Irmáns Suarez Picallo celebradas en Sada en outubro de 2008 onde falou de “A correspondencia entre Ramón Suárez Picallo e Eduardo Blanco-Amor.”
Presentamos agora este artigo que forma parte do libro “Ramón Suárez Picallo.A voz esquecida do galeguismo”.
Pese á disparidade provocada pola aparencia física e mais a categoría, axiña comezan a primeira tarefa común: a codirección literaria da revista cultural Céltiga, da que a vea progresista e republicana non agocha o obxectivo: GALIZA. Ambos se inflúen; a férrea militancia sindical de Picallo marca ao amigo na cuestión social, en troques do abandono do galeguismo folclórico daquel a prol do futuro compromiso absoluto. Un ano despois, no seo da Federación de Sociedades Gallegas Agrarias y Culturales (FSGA y C), forman parte da xunta executiva do radical El Despertar Gallego.
Logo se produce o primeiro afastamento. Ramón parte en 1926, comisionado polo Goberno arxentino como conselleiro na X Conferencia Internacional do Traballo en Xenebra (e visita Galiza); un bienio máis tarde, Eduardo volve á Terra durante uns meses.
Os dous abandonan Céltiga en 1929 por discreparen co director, que malversara fondos destinados á creación da Casa de Rosalía para axudar ao Seminario de Estudos Galegos. No ano 1931 Picallo regresa tras resultar elixido deputado nas Cortes republicanas de Madrid. Eduardo vese obrigado a volver pola enfermidade e pasamento da nai, acontecido en 1933, e obtén refuxio en Veloi; o vinte e cinco de xullo discursan a carón de Castelao e perante a estatua de Rosalía, en Santiago.
Nas eleccións de 1936, Picallo resulta reelixido por maioría, por diante de Castelao. Máis que a vibrante oratoria destaca a afinidade co pobo, por ter sido mariñeiro e labrego en Galiza; xa en Buenos Aires, peón de farmacia, mecanógrafo nunha oficina, cobrador, vendedor ambulante de lambetadas, lavalouza e pinche de cociña nalgúns barcos. Co tempo, simultanea os tardíos estudos de Bacharelato e Dereito co labor parlamentario.
Co remate da Guerra Civil ábrese o longo camiño do exilio, primeiro dominicano e logo, en 1940, chileno (que durará dezaseis anos). Mentres tanto, Eduardo vai permanecer en Buenos Aires, lugar vetado para o grande amigo pola súa significativa traxectoria política. No ano 1944 Castelao funda o Consello de Galiza na cidade porteña, do que formarán parte.
Polas adversas circunstancias, Picallo padece unha profunda crise que estala en 1946. A inmensa dor polo fracaso político dunha Galiza asoballada, a precariedade económica, unha saúde deficitaria e a tremenda soidade deixan o vello loitador reconvertido nun bébedo impenitente. Un trienio máis tarde, Blanco Amor desembarca en Santiago de Chile como profesor extraordinario para impartir uns cursos de lírica española. Prodúcese un emotivo reencontro tras unha ducia de anos sen se veren.
No hospital do Centro Galego de Buenos Aires ten lugar o pasamento de Picallo; Blanco Amor sofre unha severa crise nerviosa que o obriga a ingresar tamén, pois a negra soidade asústao. Apenas tres meses despois, en 1965, o ourensán decide volver definitivamente á Terra.
Sobre o epistolario, desenvolvido fielmente durante quince longos anos (1931-1946), cómpre realizar unha clasificación en tres grandes períodos cronolóxicos:
1. Prebélico (1931-1936).
2. Bélico (1936-1939).
3. Do exilio (1939-1946).
3.1. Exilio dominicano (1939-1940).
3.2. Exilio chileno (1940-1946).
Composto por vinte e catro cartas, nove delas están datadas en Madrid, coincidindo coa estadía parlamentaria (dúas no ano 1931, cinco en 1932 e outras dúas en 1936). Existe unha carta remitida desde Ourense en 1931, outras dúas desde A Coruña e Santiago de Compostela -un trienio e cuadrienio despois, respectivamente- e outra sen datar. Tamén hai outra única desde a Barcelona de 1936. Datadas en Ciudad Trujillo consérvanse tres. Por último, desde Santiago de Chile escríbense as sete restantes.
Ao longo do epistolario pódese albiscar o home “íntimo”, ese que case nunca aparece nos libros. Non cabe dúbida de que a profunda amizade entre os dous desarraigados se desenvolve, en boa medida, pola situación marxinal, establecida nunha tripla fronte:
1. O amor absoluto pola Terra, manifestado a través da lealdade e o altruísmo, aínda nas circunstancias máis adversas e a través do tempo.
Sigo manteniendo dos principios: Galicia sobre todas las cosas; y después mis amigos personales, intelectuales y espirituales. (21/10/1940)
1.1. Tal amor leva emparellado a afección pola lingua, por máis que unicamente escriba tres cartas en galego. Porén, reacciona con enerxía na crise do escritor amigo.
Lo que en cambio me consterna es lo que me dices que dejas de escribir en gallego. ¡No! Tu no puedes ni debes hacer eso. Por que te perseguirá tu propia obra; esa bella obra que son latidos de tu corazon y pedazos de tu alma. Tu no harás eso. Escribirás en gallego a pesar tuyo. (8/3/1932)
1.2. A respecto da experiencia como deputado, en Madrid atópase a desgusto pola hipocrisía reinante e o tremendo traballo que debe realizar, tanto na primeira lexislatura como na segunda.
España non ten remedio. A nosa franqueza, ruda e limpa, choca; eu non me afago; eu afógome. (Xaneiro de 1932)
¡No puedo más! Los últimos exámenes, la Licenciatura, las primeras actuaciones forenses y encima la campaña electoral más dura habida y por haber. ¡A 17 mítines por día he salido! (1936)
1.3. O panorama político da época pode verse a través de personalidades concretas. Por exemplo, na crítica a Lerroux e Negrín ou na indiferenza de Villar Ponte no Parlamento. A esperanza de mudar Galiza pronto se tronza pola Guerra Civil; se algo aprendeu é que, en política, só triunfan os que se colocan sempre na ofensiva. Defenderse é só o fracaso: velaí unha das grandes leccións de Picallo! Xa no exilio, maniféstase anticomunista de xeito visceral, en oposición aos seus primeiros anos como delegado sindical. Afirma que
Castelao, desde que foi a Rusia, entregouse por enteiro. Aplebeyárono. En New York anduvo tolo pra que eu o axudase a servir o P.C. Eu botei vinte blasfemias seguidas e díxenlle que estaba irremisiblemente perdido se non reaccionaba. Non reaccionou e está feito unha piltrafa política. (1942)
2. O exilio. Malia os amores esporádicos e a intensa actividade pública, a vida de Picallo transcorre na máis absoluta soidade, intensificada nos intres críticos, como a morte dos familiares.
¡Santo Dios! Como ves, imagínate como estoy. ¡Ayudame! ¡Escríbeme! No tengo a quien hablarle en el mundo. (27/2/1940)
En mi angustia, en mi tristeza, en mi soledad y en mi hambre mando yo. (24/8/1946)
3. A común condición homosexual, de aí as delicadas e sutís confidencias.
De amores? Una cosa romántica, levisima. Residencia: La Coruña. 18 años de edad. Maravilla de ingenuidad y de gracia. Dos intentos que terminaron a sopapos. Dos viajes a San Sebastian. Total nada. ¿Y tu? (20/5/1932)
¿Tes amores? Eu tuven en Barcelona un romance inolvidabel. Alá quedou. En New York algunha aventura. New York e unha cibdade maravillosa. Aquí nada. Igual que Mugardos ou Carnoedo. (1942)
Las aguas de mi hermosa Ría de Sada, camino de los “Caneiros”, seguirán azules de día y por la noche encendidas de “ardentía” iluminando los cuerpos apolineos de los muchachos nadadores para delectación de nuestros ojos fatigados; (…). (24/8/1946)
Fronte a tanto trasacordo, parece brisa fresca o culto á amizade con Eduardo porque
nuestra amistad, clara y luminosa, está más allá de los triunfos y de las derrotas, más alla de nuestros defectos y de nuestras virtudes, más allá del bien y del mal. Más allá de todo. (6/9/1931)
¿Vale esto como pretexto para mi silencio de dos años? Por lo demás, los amigos verdaderos, como tú y yo, no hacen depender su amistad de una correcta regularidad epistolar. (…) Tu y yo nos dimos a la amistad y a nuestra Patria y eso nadie puede quitárnoslo. ¡Todo lo otro es anécdota intrascendente! (…) Yo te juro por el amor y la memoria de mis muertos, que en esas tierras, en la casa y en el cariño de los que quedan en mi humilde hogar de Beloy, tienes tú, para disfrutarlo en pleno dominio, la mitad de todo. Siempre tendrás allí un amable rincón; (…). (24/8/1946)
