Na ridente parroquia de Mondego, preto da branca e limpa vila de Sada, vivía un velliño, cangado polos moitos anos e máis pola retranca, que andaba a pidir polas portas do mundo. Nomeábase o Cazolo, e tiña un fillo, cativo e listo coma unha donosiña, a quen lle puxeron o alcume de Pucheiro, que vén sendo un cazolo pequeno.
O vello do noso conto caeu enfermo, e despois de ter recibido tódolos santos sacramentos —pois, según facía ver, o seu fillo era moi temeroso de Deus— rompeuse o fío da súa vida, librándose deste xeito de pasar angurias, nos bretemosos días da cruda invernía, cando pelingrinaba polos lameiros mariñás chamando ás portas dos caritativos corazós.
O Cazolo deixara, en boas moedas de prata, máis de doce mil reás, cantidade que foi medrando coma o leite no lume ao ire a noticia de viciño a viciño.
Pasaron moitos días. O Pucheiro non se dispoñía a facer cirimonia algunha polo descanso de seu pai; e o señor cura da freguesía, coidando
do bon réxime das almas, mandou chamar ao desleigado fillo.
—Viacó, Pucheiro, viacó. Chegou a meu conocemento que teu pai deixouche unha boa morea de cartos. Si has de cumprir coa túa obriga de bon cristiano e bon fillo, tes que facere algo polo descanso da súa alma.
—Pensarei neso, señor, pensarei neso.
—Non, Pucheiro, non; esas sagradas obrigaciós non se pensan,cúmprense.
—Señor cura, como eu son home equitativo, teño dinantes que midir o pro e mailo contra.
—¡Home equitativo! Xuncras me non leve se non es home perdido.
Algún boletín abafado revolveuche o miolo. ¿Ti a que partido perteneces?
—A Betanzos…
—Non, ho; quero dicir que política tes.
—¿Política? Ningunha. Os homes coma min, teñen dabondo con seren equitativos.
—Pois non che se conoce.
—Aténdame e verá. Supoñamos que meu pai, polos seus pecados, si é que os tivo, está ardendo nos infernos. ¿Pode saír daquel lugar?
—Non, Pucheiro; Deus é xusto, e se o Cazolo estivera naquel lugar de castigo, xa non tería remedio.
—¡Moi ben! Agora supoñamos que está na groria: ¿mellorará de condición porque lle fagamos honras?
—Tampouco: xa che dixen que Deus é xusto e misericordioso, e na groria daríalle o seu premio. Pero xa me estás amocando coas tuas
preguntas, dinas dun mal fillo e de pior cristiano. ¿E se teu pai está no Purgatorio, que é o mais seguro?
—Daquela, señor cura, que salla polo seu turno, que a min non me gusta facer mala partida a ninguén, pois xa lle dixen que eu son home equitativo.
—Serás, home, serás.
