Quijote
Tiña que ter nome. De seguro que tiña que ter nome, pero ninguén o sabía. Nin el mesmo o sabía. Todos lle chamaban: “Mudo”; eu tamén, non sendo cando me amolaba e lle espetaba: Leiteiro!
Criámonos xuntos. Tiñamos máis ou menos a mesma idade e, aínda que rifabamos decotío, queriámonos coma irmáns. Nada lle gustaba máis que ir roubarlle o leite a vaca para bebelo quentiño directamente do teto. Ahag…! A min aquilo repugnábame, e canto máis o insultaba berrándolle: Leiteiro!, máis se afanaba en repetir aquela cochada.
Quen podería supoñer que, despois de tanto tempo,
me vería aquí, no cemiterio de Sada, esquecéndote,
chorando por ti diante desta lápida, branca coma
unha aparición que, agás dunha data, soamente ten
gravado o teu alcume: “Mudo.”
A nosa casa, naqueles anos da infancia, coma todas as casas dos labregos de Galicia, amosaba máis miseria que opulencia. Tiña o chan de terra pisada nos baixos e na cociña. Pero unhas trabes de castiñeiro grosas e ennegrecidas que se alienaban polos seus teitos, soportaban as táboas de madeira que ennobrecían o piso dos cuartos. Recórdoas renxer baixo as miñas pisadas, agás nas escadas que, máis que renxer, semellaban darche a benvida cun resoar escuro que amedrentaba, polo que sempre as subía ou baixaba escorrentado. As cortes viñan sendo parte do fogar. Aínda esquezo, ás veces, aquela súa quentura que o enchía todo mergullándose co fume da lareira. Se pecho os ollos, paréceme que podo percibir o cheiro da herba fermentada do presebe, escoitar o fungar dos cochos ou, de novo, sentir aquela sensación de andar pola corte, coas zocas da miña nai nos pés, afundíndome no toxo noxento e fumegante enchido de excrementos que tiñan as vacas para durmir.
“Mudo”, ademais de só poder falar cuns espasmos guturais e xestos pouco entendibles, non tiña familia nin onde caerse morto. Era só un rapaz cando meu pai o trouxera recollido para a nosa casa. Atoparase con el un día que fora mercar un cuxo á feira do gando de Cambre. Meu pai, que tiña un corazón máis grande ca súa cabeza, compadeceuse daquela ánima apalluzada de quen todos se mofaban e tornou para casa cun cuxo que non paraba de bruar, e un neno máis calado que un peto sen cartos.
Non tendo mellor acomodo, meu pai amañoulle ó “Mudo” o vello cortello da ovella que xa facía tempo non a tiñamos e, alí, coma un animaliño máis, durmía o rapaz cunha manta sobre pallas, por suposto, ben limpas.
Comer, o que se di comer, naqueles tempos, non é que fora nin moi variado nin de moita consistencia, pero xamais se botaban en falta unha cunca de caldo de verzas ou unha boa tixolada de patacas fritas; e, polo tanto, onde xantaban tres tamén xantaban catro. De tal xeito que “Mudo”, tendo onde durmir e comer, fíxose un máis de nós e, coma un can agradecido, ía tras do meu pai intentando axudar no que podía.
Nós non tiñamos leiras, non sendo a horta de detrás da palleira onde sempre se apañaba algo que cociñar ou levarse a boca; mesmo os figos da figueira vella, ou aquelas cereixas roxas e brillantes dos comezos de verán que Mamá non deixaba comer para poder vendelas na feira e sacarlles algúns cartos. Eu ía roubalas as escondidas, ata que unha vez cachoume miña nai coméndoas e largoume tal chea de labazadas que no me quedaron gañas de volver a elas.
Meu pai andaba de cotío a traballar para os veciños. El, a máis de bo home, honrado e traballador, era o mellor labrego do lugar. Aráballes, plantaba, pasaba o grade, o caínzo, facía as recolleitas… Mesmo lles enxertaba unha árbore, coma recollía a herba do prado ou limpaba o monte. Certamente ningún dos veciños tiña para moitos foguetes; polo que meu pai o traballo cobrábao daquela maneira. Así que endexamais
saíu de pobre. Ben e verdade que na nosa casa, non faltaba, nin millo, nin patacas, nin calquera outra cousa que a terra puidese dar e que aqueles bos homes, máis amigos que xefes do meu pai, puideran compartir.
“Mudo” cando tivo a idade suficiente foi traballar co meu pai; e, como dende o seu silencio observábao todo, axiña estaba a facer calquera labor do campo coa mesma destreza ca el. Chegado o momento, comezaron a repartirse o traballo para atender mellor as necesidades dos veciños. O rapaz, aínda que non falaba, entendíao todo e comunicábase coa xente, no que era preciso, bastante ben. Pero aquelas relativas dificultades de comunicación levábano a centrarse exclusivamente no traballo e, tendo en conta a súa xuventude, o labor lucíalle dabondo. Pouco a pouco foi gañando un grande prestixio nos contornos e os veciños pelexábanse polos seus servizos en detrimento das preferencias que anteriormente lle viñan dedicando ó meu pai. Así que, namentres meu pai se atopaba con máis días dos desexados sen ter a quen lle ir traballar, “Mudo” non paraba. Ademais, como era novo e non tiña ataduras que o prendesen cos veciños, marcaba as súas condicións en canto os cartos que lle haberían de dar polo seus servizos, que por suposto, érache ben máis do que viñan pagando.
“e tornou para casa cun cuxo que non paraba de bruar, e un neno máis calado que un peto sen cartos” Ilustración orixinal de Manuel Suárez de Concha
Aquilo foi unha revolución; non se falaba doutra cousa nos arredores de Sada. E canto máis se argallaba no tema, coa consabida división da xente amosándose en contra ou a favor
do controvertido rapaz, máis se agrandaba a súa fama, o seu prestixio e mailos seus aforros. E claro, co peto cheo, alugou unha casa onde ir vivir. Pasou de durmir sobre as pallas do escuro cortello onde durmía a poder deitarse, coma un príncipe nunha ampla cama con colchón de lá, baixo dunha fiestra dende a que se podían escoitar os aloumiños da noite ou gatear cos pensamentos pola luz da lúa. Pero “Mudo”, que o aprendera todo do meu pai, tamén collera del o ser boa persoa. Axiña decatouse do mal que lle estaba a facer roubándolle o traballo e propúxose amañar os estragos que, sen darse conta, trouxera o seu comportamento. Veu falar comigo co ánimo de lle atopar unha solución ó problema, e, logo de darlle voltas e máis voltas ó asunto, argallamos a maneira de que todo se arranxara sen que ninguén se dera conta dos nosos amaños. O que aconteceu, máis cedo que tarde, é que “Mudo” foi perdendo a confianza dos veciños, e traballo que perdía, traballo que gañaba o meu pai. O curioso é que, se cadra , caíanlle menos cousas en especie coma pago das súas tarefas, pero abofé que lle estaban a solucionar a vida, pois o rapaz acostumaraos ó pago duns prezos co meu pai nin sospeitaba. Polo tanto agora na nosa casa notábase certa folgura namentres que o pobre rapaz tornaba –nin sequera as pallas–, a herba húmida de debaixo dun castiñeiro. Iso si, tendo toda a luz da lúa para gatear por ela canto quixera cos pensamentos.
“Mudo” decidiu, logo de ter o seu propósito cumprido, ir buscar acomodo A Coruña. Comezou traballando na lonxa, logo nun ultramarinos que provía de víveres ós barcos, e rematou aprendendo o oficio de ebanistaría nunha carpintaría de mobles.
Aquilo da ebanistaría déuselle ben e, pola mesma razón que sucedera cando aprendía a ser labrego, axiña colleu unha destreza sorprendente no emprego do formón, a trencha ou calquera outra ferramenta propia dun carpinteiro especializado. Traballou de empregado da carpintaría máis de sete anos ata que abriu o seu propio taller na rúa Amargura da cidade vella herculina. A maiores dos cabeceiros para camas o calquera outro mobiliario repuxado, especializouse en facer despachos coas librerías, mesas e cadeiras perfectamente talladas cuns debuxos barrocos que só el era quen de facer. A perfección dos seus traballos correu como a pólvora de boca en boca polos círculos da burguesía adiñeirada de todo o país. Comezaron a saírlle encargos para vestir despachos de notarios, doutores, avogados, escritores…, todos eles os de máis renome e, dende logo, a xente máis influínte política e socialmente. O taller medraba e medraba e a cada paso tiña máis e máis axudantes, todos eles feitos a súa imaxe e semellanza, calcando con pulcritude absoluta todo canto el lles aprendera. Levado polo éxito, case sen el mesmo darse conta, viuse un home rico e como tal chamado e ben recibido en tódolos eventos socias de renome.
“Mudo” converteuse no “solteiro de ouro”. Todas as mulleres casadeiras andaban tras el. Que non falara, que fora máis ou menos alto, que fora máis ou menos guapo… non importaba. El era un diamante sen pulir, pero o diamante máis grande e máis perfecto, grazas as mans que tiña coas que lograba converter en cartos todo o que tocaba.
Pero “Mudo” non era daquel mundo ficticio da nova burguesía adiñeirada. O seu amor quedara disecado, coma os arenques afumados, na parte de atrás da tenda de ultramarinos. Mariña, a filla do seu antigo xefe tendeiro, fora o seu amor imposible e seguía séndoo; agora aínda máis imposible, pois casara facía dous anos.
O que pasa é que xamais se pode asegurar o que ha de acontecer porque os camiños lévante, as veces, onde as cinzas do pasado gardan o remol que prende de novo se o remexes.
E pasou o que podía pasar. “Mudo e Mariña víronse, por casualidade, cando ela saía da Colexiata de Santa María. Facía moito que non se viran, e foi para os dous coma se, de repente, un raio os enchera de luz. Camiñaron xuntos e falaron, e falaron… Ninguén fora quen endexamais de falar con “Mudo” como lle falaba Mariña. Só, cos ollos falaba…, e co sorriso…, e con aqueles xestos feiticeiros dende a tenrura das súas mans. E volveron a quedar para outro día. E logo quedaron, ese día, tamén para outro día. E logo seguiron días e días… como se verse fora o único aire posible para seguir respirando a felicidade.
Aquilo rematou cun meniño fermosísimo que Mariña trouxo á vida. Un meniño a quen lle deixaba, encantada, que lle roubase o leite quentiño dos seu peitos. Un meniño fermosísimo, leiteiro e mudo como o seu pai.
Xa sabes que, dende que fun de mestre para Becerreá,
viámonos pouco e agora mira onde te atopo.
Non sabía nada do teu con Mariña. Que calado o
tiñas…!
Quen o ía pensar…, supoñer que os celos do seu
marido traeríanche catro puñaladas mortais, e ti…
detrás desta lápida branca coma unha aparición.
Ai…, “Leiteiro…”, “Leiteiro…”! Heite botar tanto
de menos…
