HISTORIAS REAIS EN SADA DO MAR E DA TERRA POR UN NENO MOI OCUPADO NA DÉCADA DOS ANOS 50 (II)

X. Farruco Fernández Rivas
Vista de Sada a mediados do século XX. Memoria de Sada

OS BARCOS DE ARRASTRE

Outras artes de pesca eran os barcos do arrastre. Entre eles o bou de arrastre por popa recorrendo a ría, e a modalidade do “trabuquete”, que era o arrastre e “raer” dende a propia embarcación despois de cercar a remos un tramo de mar até chegar a “bragada”. 

Os bous traían peixe do máis variado. Predominaba o “peixe chán”, lirpas, sollas, carrasquentos, raias e raiucas. Estas últimas eran para as tapas das tabernas. As traiamos para terra presas pola gala e amarradas a unha corda fina pola popa para limpar o peixe dos limos. Lembro as raiucas fritidas no bar Patricio, no Miramar e no Inferniño. Tamén había pilros, escachos e alfónegas, cazóns, melgachos e abadexos cos que faciamos caldeiradas a bordo coas patacas e os pementos que levabamos da casa xunto co primeiro peixe do rastreazo que botabamos no asexo. Tiñamos que ter conta de que os pombos, ortigas, escorpións que son as fanecas bravas non nos raxaran a pel, pola doenza insoportábel do seu veleno. Este era neutralizado por unha dose de amoníaco que sempre levabamos a bordo.

Unha noite, escollendo o peixe dun rastreazo, un pombo raxoume a man co espolón da cola e fíxome ver as estrelas. Nunca pensei aturar unha dor tan forte. O patrón Loló aplicoume a pócima e ós segundos desapareceu a irresistíbel dor. Os berros que dei nesa noite, deberon de espertar a D. Manuel Fraga, xa que pescábamos na outra banda, na praia de Marín preto da súa casa, aquela que tiña en Perbes e que anos máis adiante lla voaron segundo dixeron o Exército Guerrilleiro do Pobo Galego Ceibe.

Co mesmo aparello de rastreo, na costa das Mirandas, no Esteo a altura de Ares, existía unha posta de pesca de fondo, onde se encontraban as centolas máis grandes que eu vin na miña vida. Pateiros e femios onde os máis pequenos tiñan máis de 4 quilos.

Na posta de Marín a altura do illote Carboeira, pescábanse as máis grandes lirpas, que eran os linguados de calidade de 1, 2, 3 e 4 quilos, pezas únicas todas elas. En mar aberto nas praias de Ríos e a Frouxeira cargábase de carrasquentos, que eran linguados de baixa calidade.

A bordo da lancha Merche, medio adormecidos polo lento navegar do rastreo, recórdome daquelas cantadas que botabamos pola noite, Manolo do Mudo e mais eu. Este home ensinoume os nomes e a coñecer a posición de moitas estrelas coñecidas. A que máis brila está á beira da Lúa, e informoume que era o planeta Venus, que tamén se coñece como a Estrela Polar. Tamén diferenciaba a Osa Maior, a Menor, a Piña, e moitas outras que xa se me perderon no tempo.



O ARRASTRE A PÉ COA BRAVA, NAS PRAIAS DA FROUXEIRA, DE RÍOS E A DE PENENCIA

Co perigoso aparello da brava, que se traballaba ó pé nestas praias oceánicas, cargabamos de rebaliza, rebalos e curvos. A experiencia de pesca co aparello da brava, aportou o coñecemento do “Aguieiro”, que é onde as persoas desaparecen debaixo da area, cando din que os leva o mar (caso dos mortos todos os anos na praia do Orzán). A brava é un rendible e perigoso aparello que se traballa nas praias de fora ou praias bravas do seguinte modo: Embarcación con 8-10 remeiros, 2 largadores de aparello e 2 rastreadores do terreo. O primeiro e saltar a terra con un cabo atado a cintura para recoñecer o terreo comprobando se hai “aguieiro”, que son anormalidades cambiantes do terreo, producidas pola resaca do océano, que crea en curtos espazos do chan do mar, altos e baixos de area, que tanto podes facer pé, como darche o mar pola cintura, ou cubrirte de auga completamente facéndote desaparecer. Si o terreo presenta esta estrutura, non se podería traballar. Unha vez comprobado que o chan está perfectamente nivelado e firme, os rastreadores quedan en terra e os remeiros saen da beirada poñendo a embarcación distanciada a 50-100 m. do cantil pero proa a marexada que vai vir. En canto pasa a “ardentía“, a lancha queda aliñada á praia, e o patrón berra, “boghar”. Nesta operación hai que remar con forza para largar todo o aparello antes de que apareza a próxima ardentía que xa ven rompendo a curta distancia. Unha vez largado o aparello completo e safados da marexada pola manobra de “emproado”, saltan a terra case todos os remeiros co cabo do outro extremo da brava, para “raer” en terra. Con un sector de cerco de 150 metros que ten o aparello da Brava, o espectáculo era garantido ó ver a cantidade de peixes grandes saltando cercados vivos nunha cuarta de auga. Normalmente con unha ou dúas manobras de pesca, soíase encher a lancha de rebalos, rebalizas e curvos. Pero o mellor era que antes de traballar, fondeabamos a esperar a noite, preto de onde iamos largar o aparello. Ceabamos sempre a bordo comendo peixe fresco con un pequeno rastreazo que facíamos, porque xa tiñamos patacas, pementos e aceite para a “caldeirada”. Quen se encargaban de cociñar e do subministro gastronómico eran os irmáns Juan e Paco de Paradela. Creo que non hai no mundo quen comera máis caldeiradas, que as que nos temos comido a bordo.

Na praia da Frouxeira as dúas horas da mañá bogando para terra a recoñecer a praia para largar a brava, sentimos uns disparos, “Pac”,“Pac” e uns berros -a tierra! Loló de Carballido, contrariando a orde, díxolle os remeiros: – bogade para fóra, bogade para fóra! Nisto, máis disparos “Pac”, “Pac”, e máis berros, -a tierra, a tierra!. Nisto di o patrón, -bogade para terra, bogade pa terra que nos matan! Non podo esquecer que andaran a tiros con nós desde terra. Era a policía de costa que dixo que nos confundira con contrabandistas e alí estivemos como tres horas retidos nunha roda, dándolles os nosos datos ate que chamaron da axudantía de Sada e deixáronnos ir. A policía o ver que eramos mariñeiros, coma se foran heroes chuleábanse de nós facendo a mona. Se foramos contrabandistas, non quería estar no pelexo dos policías, porque da forma “idiota” que se puxeron era fácil mallar neles. Tiveron sorte que nos eramos boa xente. A mala sorte tivémola nos, porque ademais de facernos perder o tempo e a viaxe non puidemos traballar.

Certo día que viñamos na lancha Merche cargados de peixe coa buceta de remolque, colleunos desprevidos un forte temporal por mar aberto costeando a Nordeste con rumbo a Sada.

O remolque case non se vía cheo de auga e peixe. A xente meteuse na tilla para non ver nada, so quedabamos na cuberta eu os irmáns Carballido e o can de Luís mareado. A min cando me chamaban os da tilla para que me abrigara, dicíalles: -se o barco vai a pique vos afogades pero eu aínda sei nadar e pódome salvar. O temporal era moi forte e bravo. O chegar a terra enterámonos de que algunhas tarrafas, incluída onde ía o meu pai que era o Patrón de costa,
andaron máis de dúas horas a nosa procura ate que abandonaron o non atoparnos debido o mal tempo. Cando divisamos o cabo Prior e o entrar na bocana da ría case nos sentimos como na casa, e o chegar a altura da praia Penencia e da punta Segano empezou a mellorar o tempo e saíron os “heroes da tilla” medios durmidos coma se fora dun niño de pardal, ríndose de min e máis do can. O patrón díxolles: -ride, ride, que tivemos unha sorte do carallo. Nunca pensei que iamos chegar. Xa fai anos que non apañaba un tempo tan malo coma o de hoxe. A verdade é que aínda hoxe non sei se os compañeiros foron para tilla porque estaban habituados a levar golpes de mar e foron durmir tranquilamente, ou si pecharon os ollos para non ver o tempo. O seguro é que eu, “si que caghaba co medo”.

Noutra ocasión e largando o pé na praia de Cirro as catro da mañá, cercounos a Garda Civil que debía de estar moi aburrida, marcou o aparello e díxonos que as 10:00 horas da mañá o presentaramos na Comandancia da Marina, que o aparello era prohibido e ía quedar embargado. Menos mal que o comandante de Marina dixo que deixáramos calquera peza vella de rede que non valera nada no lugar da outra. Cando chegou a Garda Civil a recoñecer a rede, viu que non era a mesma e obrigáronos a traer o aparello marcado co que estiveramos a traballar. O comandante de Marina díxolles que esta era a súa responsabilidade e que a Garda Civil non era ninguén para darlle ordenes. Así puidemos safarnos. Se fora hoxe non teriamos nada que facer, nin nós nin o comandante de Marina. Seguramente iriamos todos para o cagarrón.

Outra vez, entre o Redondo e a Punta Torrella, rastreando o bou na lancha Merche con Loló de Carballido, descubriunos co reflector a lanchiña de vixilancia da mariña do Ferrol, que era a V-12, porque os aparellos de arrastre eran prohibidos entre puntas para dentro da ría. Para poder fuxir picamos as kas (cordas con portas e bou), desprendéndonos do aparello e saímos a toda máquina fuxindo dos perseguidores e levámolos a varar, quedando embarrancados no lombo de Gandarío e alí estivo fodida toda a mariña de guerra perseguidora coa súa V-12 até que despois de tres horas puideron saír cando acabou de encher a marea. Nese mesmo día e con día puidemos recuperar o aparello fondeado que o tiñamos marcado por un bourel que era unha boia sinalizadora.

Continuando co aparello do “bou” ría arriba co meu tío Andrés de Nelos e o meu primo Andrés na lancha “Balbina”, dábanos tanto o sono aló polas catro da mañá, que até durmíamos enriba do “rixón”. O Nelos espertábanos dando zocazos na cuberta, porque o calzado eran zocos de madeira con unha perna de goma dos neumáticos das rodas. -Veña rapaces que imos a “raer”-, polo que empezamos a levantar o aparello na zona das Lamas con unha “sacada” de area, peixe,
pedras, fango, xebra, augasmares, etc, que houbo que lavar paseando “o cope e o preseiro” amarrado cun estrobo a maquinilla durante unha hora para descargar o peso e poder escoller o peixe a bordo. A zona das Lamas calculábase coas marcas a Vendaval da pena da Herba, enfilando a Nordeste co illote do Carbón, e a Punta de Muruxo a Nordeste do Corno de Lourido.

Lembro unha vez na lancha Reina María de Luís de Carballido, rastreando polo medio da ría a altura de Morazón, e o “raer”, levantando o aparello do mar, dixo o compañeiro Vituco, -aí ven unha corvina retorcida grandísima-, pero non era así. Era unha pedra de 40 quilos redonda, verde e chea de corais. Pola forma ben feita que tiña debía de levar un millón de anos rolando polo mar adiante. Leveina para a casa o lombo e como puiden. Hoxe aínda a conservo. Non podo case movela e despois de 57 anos aínda conserva algún coral. Cando miro para ela, a miña memoria faime recorrer todo isto que vos estou contando.

Nestes vichuales das Rías Medias o que máis se pescaba eran lirpas, “cájados”, chocos e escachos. Máis para arriba e a partir das marcas da pulgueira e o Couce de Miño, cara o Pedrido, pescábanse camaróns, chocos, salmonetes, etc. Todos os peixes do arrastre tiñan unha lonxa propia enfronte do chamado Bar Jarelo (antigo quiosco onde empezara o bar Pepecho), que era onde se facía a subhasta polas míticas “rejateiras” (vendedoras), Maruca a do Carcamán, Manola da Pequena, Marina da Tenencia, a nai de Suso Gómez, etc.
Partillar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *