ALGUNS DOS QUE FICAROM NAS AMÉRICAS… (II)

José-Mª Monterroso Devesa
Basilio Álvarez pronunciando un discurso. Vida Gallega, 20/12/1926
PARAGUAI, BRASIL, USA

4.Abente, Brocos, Iglesias Pantín

4.1.1935.

Nesta data morre, com 89 anos, em Asunción del Paraguay, Victorino Abente y Lago, mugiám e curmáu de Eduardo Pondal (“Estou na terra de Ponteceso/ frondoso berce do meu curmán”, escreveria em 1907), quem deixara Galiza em 1866 para chegar, prévia passagem por Cuba e Argentina, a aquele país em 1869, no epílogo da cruenta Guerra da Triple Aliança, coa terrível derrota paraguaiana, e a conseguinte ocupaçom polos estados vizinhos.

Considerado, polo seu estro patriótico e reivindicativo, o “poeta da resurreiçom nacional” e proclamado como “Poeta Nacional do Paraguai”, alternou residência entre a citada capital e a cidade de Areguá (beiras do tam cantado lago azul de Ipacaraí). Incursionou esporadicamente nas nossas letras “en versos escritos en la lengua que honraron Rosalía y Castelao”, em palavras do escritor argentino Raúl Amaral (no prólogo à Antología poética 1867-1926 de Victorino Abente, Asunción, 1984). Tornou à Galiza até em três ocasions: 1881, 1907, 1909. (Era irmáu de Ezequiel Abente, o que lhe dá nome ao exhospital militar corunhês: ver Areal núm. 13).


4.2.1936.

Modesto Brocos Gómez, compostelám (como seu irmáu Isidoro: ver Areal núm. 15) que, com 89 anos, morréu nesta data no Rio de Janeiro, onde alcançara notoriedade como pintor e mais docente de Desenho e Gravado, prévia passagem por Buenos Aires (aonde emigrara com 19 anos), pisando Rio pola primeira volta, em 1874, mas seguindo o seu periplo de aprendizado por París, Madrid e Roma… para se radicar na antiga capital brasileira em 1890.

Num dos seus retornos à Terra, de 1897 a 1900, foi quando produziu o seu cadro mais espectacular, o enorme lenço da sancristia da catedral compostelana a conformar um tríptico jacobéu. Amém desta, até doce obras suas estám entre nós e forom expostas pola Deputaçom corunhesa (proprietária, por exemplo, do conhecido Las tres edades) em 1981. Mas o principal da sua obra cobexa-se nos muséus do Brasil. (M. Chamoso Lamas in Homenaje a pintores compostelanos, catálogo, 1981).

4.3.1939.

O corunhês Santiago Iglesias Pantín morre este ano em Washington, com 67 de idade, sendo os seus restos repatriados a Puerto Rico. Com 14 (1886) emigrara brevemente a Cuba, para tornar à Havana o ano seguinte, onde se iniciou no movimento sindical da ainda colónia espanhola… e, obrigado pola repressom nessa ilha, passar definitivamente à legendária Borin-quen em 1896.

Aqui organiza os trabalhadores atravês de jornais e mítins, até ser elegido presidente da recém fundada Federación Regional de los Trabajadores de P.R. (1898, a poucos messes da invasom ianqui à ilha, que passaria a ser, até hoje, colónia sui generis do império americano). Em 1900-1901 fuge aos EE.UU., para voltar logo à ilha. Daquela já fora nomeado filho adoptivo da sua nova pátria (1899).

A partir de entom, o obreirismo porto-riquenho insire-se no sindicalismo estadounidense: a jornada de oito horas é um logro do nosso líder, que participa nos congressos obreiros de Nova Iorque e é nomeado (1901) organizador da American Federation of Labor para Cuba e Puerto Rico. O Partido Socialista de P.R. (pré-fundado, anos antes, por ele mesmo) eligiu-no senador, exercendo num longo período (1917-1932) e tendo, por isto, que passar a residir na capital ianqui. Um ano depois dele morrer, a Assembleia porto-riquenha designa o primeiro luns de setembro de cada ano como “Día de Santiago Iglesias Pantín”. De 1999 é a placa instalada no seu solar natal (antigo café Borrazás da Corunha). (GEG/BCT).


URUGUAI, USA, ARGENTINA

5.Troitiño, Basílio, Lens, Lemos

5.1.1941.

Adrián Troitiño Alcobre (El Abuelo, para os seus companheiros de sindicato), morre neste ano em Montevidéu, sendo que nascera em Moalde (Silheda) em 1869. Emigrara em 1880 (de polizom, com apenas 11 anos), tocando Buenos Aires pola primeira volta. Ali iniciou-se no movimento anarquista e casou. Mas foi, por aquilo, deportado a Espanha (1903)… para re-emigrar em 1904, esta volta a Montevidéu, onde ficará para sempre, primeiro exercendo de panadeiro, para logo dedicar-se à venda ambulante de jornais (como canilla/canillita, vocábu-lo uruguaiano aplicado miormente aos habituais cativos de pantalom curto polo dramaturgo Florencio Sánchez).

Entom organiza o sindicato desse ramo, conseguindo avances sociais, mesmo coa prédica na imprensa obreira, actividades que lhe supuxerom repetidamente a cadeia. Em 1938 representará aos trabalhadores uruguaianos na Conferencia Latinoamericana del Trabajo, de México. A homenagem do Parlamento a Troitiño (nesse 1941) foi o primeiro reconhecimento a um líder obreiro em tal instituiçom. Um seu busto exibe-se na central sindical única (PIT-CNT) daquela república.

5.2.1943.

Basilio Álvarez Rodríguez, o crego abade de Beiro e político ourensao, morre, pobre, no hospital de Tampa (USA), aos 64 anos, depois de deambular no seu exílio pola Argentina e Cuba.

Já tendo se destacado na polémica jornalística galega, instala-se em Madrid (1907), onde se vincula cos círculos galegos e se estrea coa literatura, embora na língua de Castela, cun libro de contos do país, que inaugura a Biblioteca Galicia. Moi logo assume as luitas agrárias galegas e passa (1910) a formar parte fundamental do colectivo Acción Gallega, participando em quanto movimento socio-político se dá na Terra (Becerreá, A Fonsagrada, II Assembleia Agrária de Monforte…) e fazendo gala da sua esplêndida oratória.
Em 1912 é nomeado abade de Beiro (Ourense) e assina o Manifiesto de la Liga de Acción Gallega, en cujos mítines propugnará a rebeliom campesina anticaciquil. Viajando a Cuba (1913), relaciona-se com Cabanillas e publica Abriendo el surco. Dada a sua radicalizaçom é privado da freguesia e apartado do sacerdócio, licenciando-se em Direito e exercendo-o com brilhantez. Em 1915 visita Argentina. Achegado paulatinamente ao socialismo, expresa-o em La Zarpa (revista fundada em Madrid, 1920). Mais tarde modera o seu discurso, reconciliando-se coa Igreja, e é nomeado filho predilecto de Ourense (1928), integrando-se no Partido Radical espanhol, do que será deputado nas Cortes Constituíntes da II República, reelegido nas seguintes eleiçons (1931-1936).

Entom exilia-se em Buenos Aires, onde, assi que morre em Norteamérica, lhe é tributada umha homenagem com Castelao como principal orador. (GEG/JAD).

5.3.1945.

O corunhês da capital Enrique Lens Viera morre em Lincoln (Buenos Aires), com 90 anos. (Era irmáu do que foi primeiro alcalde -simbólico- da II República na Corunha, Antonio Lens). Compositor e pianista precoz (a quem, passado o tempo, o próprio Rubinstein louvaria), desboutou, em aras da sua vocaçom musical, a sua licenciatura em Farmácia.

Começara organizando corais quando estudava em Compostela e, já casado, em Huelva (terra da sua mulher), onde dirigiu umha orquestra e se dedicou à docência, compondo um Himno a Colón. Voltou a Santiago para dirigir o seu Conservatório e participar noutras realidades musicais da cidade; compondo lieder tales Duo e Salaio (sobre versos de Barcia Caballero) ou A nenita (poema de Manuel Martínez González).

Umha gira de concerto na Argentina levou-no a se radicar naquela vila, onde seguiu a sua actividade compositora e docente. (GEG).

5.4.1946.

Manuel Lemos Lago, natural de Malhom-A Ramalhosa-Nigrám, morre em Mendoza (Argentina) com 71 anos. Aos 17 chega à república rioplatense e a partir dumha modesta adega, acaba fundando em Villa Krause (departamento de Rawson, província de San Juan) La Superiora, umha das grandes empresas vitivicultoras do país, cos vinhais na regiom cuyana (O dado do apelido materno proporcionouno-lo o historiador baionês Anxo Rodríguez Lemos, recolhido da Prof. Pascual Abal).

Em 1912, viaja, pola primeira volta, à Galiza e já começa a concretar a sua acçom filantrôpica, que calha, entre outras, na fundaçom das Escolas por conta da associaçom de emigrantes Pro Val Miñor, e mais pola sua doaçom do Mercado da Ramalhosa. Além destas obras e outras de tipo social (lembra-se que na sua empresa organizou os seus operários, reconhecendo-os sujeitos de direitos laborais), 

Lemos criou, no areal de Lourido, o complexo turístico Playa América (1927). Um seu busto evoca-o ali, tendo sido nomeado filho predilecto de Nigrám em 1930. (Pérez Leira).
Partillar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *