VIDA MARIÑEIRA DE SADA. CONTRIBUCIÓN PARA UN ESTUDO LINGÜÍSTICO (VI)

María do Carme Ríos Panisse
Publicado orixinalmente en Verba, nº 1, 1974: 181-232.

IV.
MÉTODOS DE PESCA DISTINTOS DAS REDES 

1.
Pesca de cordel 

Pescar a cordel
chámase en Sada
andar ó cordel, traballar
ó cordel
ou cordear.
Este xeito de pesca é moi pouco utilizado pos é de escaso rendimento.
Nembargantes hai tamén algúns aparellos a cordel que son: 


A liña que
consiste nun fío groso onde
empata
outro cabiño de “nylon” chamado tanza, cerda ou
sedal no
que vai un chumbo e un amocelo e ás veces un cortizo. En ocasións antes do chumbo
leva unha bolsa de engado. A
liña
lévase enrodelada nun cortizo ou nunha madeira e gardada
no peto. Tamén pode amarrarse á punta dunha cana. Segundo o material de que se compoña
o fío groso superior este aparello recibe ás veces os nomes de
sisal, abacá ou
liño. A liña cébase
con
mazacote ou
mazajote,
engado feito de anacos de sardiña. 

Coa liña
pódese pescar ó levanta-la liña, ou
ó parado,
que consiste en pescar co aparello solto desde un barco fondeado, e ó
curricán ou
á
fluxa co
barco en movemento levando as
liñas
pola popa. O curricán úsase sobre todo
para o atún, rebalo, bonito e cabala. 

O palanjre
utilízase sobre todo para a pesca do congro e da
pescada. Leva unha corda horizontal chamada
madre na que empatan os brazoles,
brasoladas ou barsoladas, que son cabiños cos seus amocelos. O palanjre para
o congro ten unhas 500 brazas de largo e cada braza leva unha
brasolada.
No cabeceiro leva unha boia e unha pedra
escandallo, pandulleira
ou chumbada. Polo outro cabeceiro vai amarrado a bordo. Para que
os palangres non se enreden ou
enlíen
póñense en cestas redondas e chás chamadas tamén palanjres ou
cestas do palanjre que levan ó redor da boca unha corda onde se
chantan os amocelos.
Desenliar
os palangres é moi traballoso. 

O palanjrillo é do mesmo xeito que o palanjre pero
de tamaño menor. Úsase para o mero, ollomol e semellantes. 


Os chivos son
palangrillos axeitados para a castañeta que levan un chumbo a maneira de engado
cun amocelo detrás. Pescar con
chivos
chámase chivear

Para a pesca da robaliza úsase unha vara duns 6
m. de longo cun arame no cabo, que leva dous cordóns envoltos a un amocelo que
se ceba cunha sardiña sen cabeza. Bótase a vara e recóllese unha chea de veces
hasta que o peixe pique. Pescar deste xeito chamase
vareá-la rebaliza ou vareare
a rebaliza
.



2.
Métodos para pescar moluscos e outros invertebrados 

Para a pesca da ameixa utilízase o cavador,
semicírculo de ferro mangado perpendicularmente nun pau co que se cava nas
praias e costas; a
rapa, pá triangular de ferro con mango de madeira; a rasqueta,
lámina de ferro de máis de 40 cm. de largo por 10 de ancho que vai dobrada facendo
un ángulo de lados desiguais dos que se utiliza o máis longo para collela e o
outro para rebuscar as ameixas. Serve tamén para os mexillóns, que se collen
nos sitios batidos. Tamén para a ameixa, úsanse
sachos e
azadas semellantes
ó que se utilizan para traballar no campo, e
cuchilos, especie de
coitelos cos que se cavan e buscan as ameixas, berberechos,
zapatelas,
diques e
semellantes. 

Para a pesca das aviñeiras
úsase o rastro, que é un aparello que ten unha armadura
semicircular da que se arrastra polo fondo do mar coa parte chá. A armadura
sostén unha especie de saco feito de rede de malla
clara. Na
fronte leva tres cabos que van amarrados a unha corda pola que se tira para
usar o aparello. Manéxase desde unha embarcación. Recolle todo o que atopa.
Cada hora e cando se ergue a bordo recóllese o que interese. 

Para os
longueiróns utilízase a
paínza
que é unha especie de lanza que se espeta sobre o
animal. A pesca dos longueiróns faise sobre todo na Pascua. 

Para as luras e
semellantes e para os salmóns úsase a
fisja
ou sisja
que é unha variante da paínza da
que se diferenza en ter o ferro da punta en forma cónica. Úsase como arpón. 

Tamén
para as luras, potas,
choupós e semellantes utilízase a potera que
é unha peza de chumbo que leva nun cabo moitos alfinetes dobrados a modo de
amocelos. Vai forrada de fío branco ou de cor. Non leva engado. O aparello tírase
e faise subir e baixar ata que o animal se amarra. 

Para o pulpo úsase a raña,
liña rematada nun pau onde vai amarrada unha pedra. A esta átase un caranguexo
vivo como engado. O pau leva tamén dous anzois onde queda presa a peza. 

Tamén
se usa para o pulpo o
raño ou rañeta, pau largo de dous ganchos. 

Para as centolas
úsase unha especie de
fisja chamada raño
de tres dentes




3. Métodos de pesca prohibidos 

O atiro
é a arte de pescar con dinamita. A explosión
provoca a morte de moitos peixes que despois xorden á superficie onde son
collidos con
troeiros

Outro método prohibido consiste en envelenar as
augas das desembocaduras dos regachos con
cloruro ou cloro (cloruro
potásico) ou ben con
polvos de
jas
(carburo cálcico). 

Estes xeitos de pescar xa non
son usados hoxendía. 


V. CONSERVACIÓN DO PEIXE 

Para conservar o peixe o primeiro
que se debe facer é
láñalo. O lañado
consiste en abrir o animal pola panza, quitándolle
cabeza, tripa e espiña para poñelo a secar ou para salgalo. Se só se descabeza
e se deixa sen tripa, chámase á operación
apostar ou escochar e
logo desto cócese e condiméntase axeitadamente, o que se chama
salcochar.
Ésta operación faise maioritariamente co bandexo, parrocha ou sardiña, cazón e
raia. 

A manastra é unha clase de lañado que se fai co xurelo.
Quítaselle a cabeza e a tripa e ponse a secar. Logo
envaríllase nunha vareta

O peixe tamén pode ser afumado,
aumentándolle así o tempo de boa conservación. 

O sistema máis usado para a
conservación do peixe ata hai pouco era o
salazón. Hoxe en 
Sada
xa non existe pois foi substituído polas conservas. 

A sardiña fresca botábase
no
pilo ou lajareta,
especie de pozo onde se colocaban capas de peixe e sal alternando. Algún tempo
máis tarde botábase ó
pilo
salmoira
ou moira,
que é auga saturada de sal, feita nunha tina. Trasegábase dunha a outro coa
cubeta,
cubo pequeno de madeira cun mango. 

A sardiña removíase no pilo co buzo, cavador ou
rodo,
especie de varal longo que ten nun cabo unha semiesfera de pau. Esta operación
chamábase
cavar a sardiña e consiste en desfojala, é dicir espelila
na auga facendo por non esmagala. 

Sacábase logo a sardiña do pilo cun
troeiro e
lavábase, operación a cargo dunha
pincha. A sardiña lavada estibábase,
é dicir, as
estibadoras
colocábana ordenadamente nun casco ou
tabal que
é unha cuba de madeira de ¼ m. de altura por ½ m. de diámetro. 

Este tabal faise
co
semento,
cepillo fixo de carpinteiro onde se traballan as
duelas (pezas
laterais do
tabal) e o fondo, ó que se lle dá a redondez cun semicírculo de
cartón chamado
plancha de
fondar
. As duelas teñen
un encaixe chamado
xabre que sostén o fondo do tabal e
van amarradas con aros de castaño chamados
arcos

Os tabales cheos
de sardiña lévanse ó
morto, plataforma de lousa cunhas canles que van dar ó pozo da jrasa, pozo no chan onde vai parar a graxa da sardiña
prensada. 

No morto está colocada a prensa. Houbo en Sada dous sistemas de prensa. O
primitivo consistía nunha viga amarrada por un estremo a unha pedra espetada no
chan. No outro estremo levaba unha
cadea
na que se colgan outras pedras a maneira de pesas.
Este sistema de prensa chamábase
de
barra
. A viga ía erguida por unha
corda presa nunha roldana que a deixaba baixar segundo o seu peso fora
prensando a sardiña. Debaixo da
barra
colocábase o tabal co peixe estibado cuberto
polo
espichador,
testo cuns madeiros transversais que lle coutan pasar do borde do
tabal no
prensado que realiza a barra. O
espichador
preme o peixe e faille soltar a graxa (saín ou seín)
que vai polas canles do
morto
ó pozo
da jrasa

O sistema de prensa máis
moderno é o de
husillos que consiste nunha barra de madeira cunha rosca
que se vai presionando sobre o
espichador

A industria máis importante hoxe en Sada é a da conserva.
Lévase o peixe á fábrica en caixas que reciben distintos nomes segundo o tamaño
(
pandereta,
portadora,
caixa da pescada, caixa
dunha medida
, de menor a maior) e
é lavado en
tinas ou piletas
rectangulares. 

En Sada ponse en conserva o
mocarte. Logo de lavado
escóchase
e estíbase en pipas (coarto de pipa, tercia, media
e unha
pipa
) que son barriles de distintos tamaños. Para
estibalos colócanse en capas, alternando capa de sal con capa de peixe. Tápase
logo o barril co
espichador
ó que se lle asentan pedras enriba para facer peso
e prensar o mocarte, que agora pasa a chamarse
anchoa.
Dise que o peixe está entón en
moira
ou salmoira

Logo de estibada
a anchoa está lista para filetear ou
separala en filetes. Para isto ten que pasar as seguintes operacións:
pelar, ou
sexa quitarlle a pel;
recortar, quitarlle toda clase de aletas; e empacar,
é dicir, colocala convenientemente nas latas. Estas operacións fanas as
pinchas,
ausiliares e empacadoras
respectivamente. Logo a anchoa está arranxada para
ser cuberta polo aceite, operación que se denomina
aceitache ou
cebache.
A muller que fai esta faena chámase
cebadora.

Partillar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *